Mavzu: Geometrik у

Qiyalik va konuslik. Hayotda va mashina detallarida qiyalik va konusliklar ko‘plab uchraydi. Masalan, imoratlarning tomlari, temiryo‘l relslaridagi qiyalik, chelak, gaz jo‘mragida tiqin, faskalarda konuslik qo‘llaniladi (7.6- chizma).

Qiyalik. To‘g‘ri burchakli uchburchakning giðotenuzasi bilan gorizontal kateti orasida hosil bo‘lgan o‘tkir burchak qiyalik deyiladi. Chizmalarda qiyalik ikki sonning bir-biriga nisbati ko‘rinishida yoziladi. Qiyalikni aniqlovchi sonlar oldiga „Qiyalik“ so‘zi yoki „F“ shartli belgi qo‘yiladi. Qiyalik burchagi  to‘g‘ri burchakli uchburchak katetlari BC va AB ning nisbatiga teng (7.7-chizma), ya’ni BC/AB yoki  = H/𝑙.


d

D
Misol. 1:5 nisbatdagi qiyalik yasalsin. Buning uchun katetlarining nisbatlari 1:5 bo‘lgan to‘g‘ri burchakli uchburchak yasaladi. Bu yerda vertikal kateti bir bo‘lakka, ya’ni 10 mm ga, gorizontal kateti besh bo‘lakka, ya’ni 50 mm qilib olinadi (7.7-chizma, b). 7.7-chizma, d da 10% (foizli) qiyalikka misol keltirilgan.