Mavzu: galaktikalar va ularning evolyutsiyasi

3-jadval

	Oraliq tizim	Balanlik shkalasi , ps.	Og’ir elementlar nisbiy massasi, %	Baholangan yoshi, mlrd. yil
1 2 3 4 5	Sferik Oraliq sferik Oraliq, disk Yassi, eski Yosh, yassi	2 000 700 350 160 100	0.10.5 1 2 3 4	13 7-12 2-7 0.1-1.5 0.1

Yuqoridagilarga asoslanib xulosa qilish mumkin. Yulduzlar Galaktika tekisligidagi gazQchang bulutdan hosil bo’ladilar va asta-sekin uni tark etadilar. Keksaygan sari ularning kimyoviy tarkibi ham o’zgarib boradi. Galaktika tekisligini tark etgan yulduzlarni fazoviy tezliklari ham o’zgaradi. Dastlabki tekshiruvchilar sferik tashkil etuvchi yulduzlarni fazoviy Quyoshga nisbatan tezliklari katta (70 kmG’s) bo’lgani uchun choqirlar deb atashgan. Hatto buyuk olim Ya. Oort (Gollandiya) bu yulduzlar Galaktikaga tashqaridan kirganlar deb aytgan. Keyinchalik bu «choqir»lar aslida Galaktikada eng sekin yuradigan yulduzlar ekanligi aniqlandi.
Gap shundaki, Galaktika o’z markazidan o’tuvchi tekisligiga tik joylashgan o’q atrofida aylanadi. Galaktika massasining asosiy qismi uning o’zagida joylashgan. O’zakdan tashqaridagi yulduzlar uning atrofida Kepler qonunlariga bo’yso’ngan holda aylanishlari kerak, bunday aylanma harakati burchak tezligi
va orbital tezligi
. Biroq tekshirishlarni ko’rsatishicha tezlikni masofa bo’yicha kamayishi bu bog’lanishga qaraganda sekinroq ro’y beradi. Aylanma harakatning chiziqiy tezligi  markazdan uzoqlashgan sari orta boradi va Quyosh yaqinida maksimal qiymatga 250 kmG’s ga, etadi va undan keyin sekin kamayaboradi. Demak Galaktikada massani taqsimlanishi gravitatsion maydondagidan farq qiladi. Galaktika o’zagida massaning 80 % joylashgan, qolgan qismi esa butun Galaktika hajmi bo’ylab bir tekis taqsimlangan. Chunki Galaktika o’zagidan tashqariga yo’nalgan zich gaz oqimi oqib turadi¹¹.
«Chopqir»lar Galaktika markazi atrofidan fazoga sochilganlar. Ularni aylanma tezligi kichik. Quyosh Galaktika markazi atrofida tez (250 kmG’s) aylangani uchun ular unga nisbatan tez harakat qilayotganga o’xshab ko’rinadilar.