Мавзу: Фридерик Францишек Шопен: ижодий ва ҳаёт йўли Кириш

Вертехес

Шопеннинг ижодий йўлини ўрганиш, албатта, Парижга келганини, аллақачон муҳокама қилинган турли жанрлардаги кўплаб асарлар муаллифи бўлганини унутмаслик керак. Пианиночи сифатида у жуда ривожланган еди - шунинг учун у ўша вақтга келиб, у "буюк Европа мактаби" га қўшилишга интилмаган, аксинча, унинг ривожланишига кучли таъсир кўрсатган миллий ижрочилик мактабининг энг ёрқин вакили сифатида таърифланиши мумкин еди.

Бизнинг давримизда ҳеч ким Шопеннинг ажойиб мусиқий истеъдоди ёки жаҳон мусиқа маданияти тарихида еришган ютуқларининг аҳамиятини танқид қилишга журъат эта олмайди. Ва Фридерик ҳаёти давомида "танқидчилар" бор еди, агар (ва ҳатто кейин жуда оз) ким унга қарши ўзларини ҳужум рухсат, баъзан ҳатто масхара, кейин бундай аянчли уринишлар изоляция қилинган,ва Шуҳрат ҳало орқага ўз ватанида "Полша Моцарт" номини соя ҳеч қачон сўниб.
Бу ерда, аммо, бир огоҳлантириш зарур, уланган, ишнинг ғалати, сўнгги йилларда trend билан, Шопен интеллектуал тасвир бир бузилиш учун тушган қилинган. Бу тенденция ўтмишнинг буюк номларини ёлғон ва машҳур усталари ўз бемаъни ихтиролар васф қилиш тўхтамаган ўша "ёввойи парижликлар" бири китобига қайтиб кетади. Бундай ҳолатда биз Моцартнинг иши ва шахсияти ҳақида жуда ноаниқ тасаввурга ега бўлган Анри Гуеоннинг "Моцарт билан юришлари" ҳақида гапирамиз, унга "антителлеализм" деб мурожаат қилишга журъат етган (?) "мусиқа худоси". Бунга аниқлик киритиш теран хулоса, ğлиб муаллиф жоҳилğнинг одатий ишкал билан қўшиб қўяди: "унинг қуш мияси (сўзма-сўз таржима қиламан!) ғояларга ўтказмайдиган бўлди."Бу каби... Бу Mozart, ким Масоник қўзғатиш энг юқори даражасини еди, лекин "Маъбад қурувчилар" юқори ахлоқий тамойиллари амалга ошириш учун еди бўлган lodge "Grotto", яратиш ҳомиладор ва тантанали расмий маросимлар билан алмаштирилди емас екан, анти-интеллектуал дан "азоб". "Моцарт ва Салиери" трагедиясида Pushkin "разил ҳасадгўй одам" жиноятини фош етувчи ёрқин куч билан бир вақтнинг ўзида" мусиқа худоси " образини ва ўз ишининг кучини салиерининг бузуқ руҳига ҳам таъсир кўрсатиш учун унинг қурбонининг буюклигини кўрсатди. Пушкинда еса тарихий ҳақиқатга тўла мувофиқ Моцарт нафақат буюк санъаткор, балки чуқур мутафаккир бўлиб, унинг оғзида фожиага юксак фалсафий ва ахлоқий фикр сингдирилган: "даҳо ва ярамас икки бир-бирига мос келмайдиган нарса."
1836 охирида, Шопен Baroness Aurora Дудевант учрашди (1804-1876), нее Дупин, тахаллуси Жорж Санд остида унинг адабий асарларини чоп ким, ва у Жорж Санд юзини жирканч топилди, деб ота-онасига ёзган "ва мен барча уни ёқмади; ҳатто у ҳақида жирканч нарса бор."
1838 октябр ойида бастакор жанубга Перпигнан шаҳрига йўл олди, у ерда Жорж Санд ва унинг фарзандлари Морис ва Solange билан учрашиш учун жойлашди. У ердан улар "Барселона" га йўл олишган. 7 ноябр куни уларни Балеар оролларининг энг каттаси Маёрка( Majorca) нинг бош шаҳри Palma шаҳрига олиб борадиган кемага миндилар. "Мен хурмо дарахтида, хурмо дарахтлари орасида, сидр, кактус, зайтун дарахтлари, апелсин, лимон, алоес, анжир, анор ва ҳоказо... Осмон Феруза каби, денгиз осмон каби, тоғлар зумраддек, ҳаво осмон каби. Кундузи қуёшли, ҳар бир kishi ёз каби юради ва у иссиқ; гитара ва қўшиқлар кечаси соатлаб ўйнайди. Балконлар узум билан катта бошингизни юқорида; Moorish деворлари, " Шопен октябр куни Fontana ёзган 15, пианино аллақачон Majorca юборилган еди, Агар Плеел сўраш сўраб, ва preludes қўлёзмасини юбориш ваъда яқинда Плеел ваъда. Денгиз, тоғлар, хурмо дарахтлари, қабристон, салиб ибодатхонаси, масжидлар харобалари, ески минг йиллик зайтун дарахтлари: Шопен бир дўстим айтиб кетди: "мен, еҳтимол, бир ажойиб монастири, дунёдаги энг гўзал жойда яшайди..."Аммо 3 декабр куни Шопен ўзининг соғлиғи ёмонлиги ҳақида ёзади ва Palma дарахтини" ёвуз жой "деб атайди:" осмон сизнинг қалбингиз каби гўзал; ер менинг юрагим каби қора..."
Унинг саломатлиги кескин ёмонлашуви, пианино йўқлиги-барча бу кучли бироқ, табиат гўзаллиги ва монастири архитектура, маъюс, лекин бастакор ўзига хос тарзда идрок маъюс романтик жозиба маҳрум қойил учун вақт топди Шопен кайфиятини, таъсир қилди. У жиддий касаллиги билан жасорат билан курашди ва ишлашда давом етди.
Ниҳоят, январ куни 22, Шопен у унга Preludes юбориш Fontana ёзади, ва қўшимчалар: "бир неча ҳафта ичида сиз бир баллада оласиз, Полонаисес ва Счерзо."Шопен бу ишлар ҳақида Комил Плеелга ҳам ёзади (улар 38, 39 ва 40 опуслар еди), йўл-йўлакай унга ўз нашрлари учун олишни маъқул деб ҳисоблайдиган ҳақ миқдорини кўрсатиб ўтади.
"Фақат мусиқий нуқтаи назардан, ижодда қандай гўзаллик, техника ва шаклда қандай мукаммаллик, уйғунликда қандай қизиқиш ва янгилик ва кўпинча қандай буюклик!"Бу А. G. Рубинстеиннинг сўзлари, Шопеннинг иши ҳақида айтган.
"Шундай бўлса ҳам, Шопеннинг бениҳоя шеърий товушларидан кейин барча мусиқа Бетховен ва Шуманн каби девларнинг асарларидан мустасно емас, қўпол ва оғир кўринади", - деб таъкидлаган Римский-Корсаков бир пайтлар. Бу Schumann уларнинг ҳар бири ҳақида энг яхши марваридлар ёзилган", деб айтган prelude давр Оп. 28 мос ёзувлар еди: бу Фридерик Шопен томонидан ёзилган... У ва бизнинг вақт Жасур, мағрур шеърий даҳоси бўлиб қолмоқда."
Шахсий ҳаётида иллатлар Шопенни тарк етди. Иккала келини ҳам уйли-жойли бўлишди. Ноан ва унинг шафқациз, ексантрик егаси бор еди, унинг ҳаёти бир қатор позлар еди-у туғёнга кетган жин еди, кейин аёлларнинг озодлиги учун курашчи, кейин француз адабиётининг классикаси, кейин никоҳ асосларининг субвертери (унда у энг катта муваффақиятга еришди). Жорж Санднинг бошқа позициялари, масалан, Шопеннинг "қўриқчи фариштаси" ни дўстлари олдида тасвирлаган ва уларга бастакор учун "фидокорлик" ва "оналар парвариши" ни тасвирлаб берган.
Айни пайтда, Liszt, Жорж Санд ҳаёти давомида чоп етилган бир китобда, жуда аниқ унинг бевақт ўлим сабаби бўлиш уни айблади:"... кўзлари унга тикилди... ва у аниқ тушиб қилди! Бир бу тўрлар энг яхши олтин ва энг гўзал марваридлар билан шитирлаши, деб, кейин ўйладим бўлиши мумкин! Аммо улардаги ҳар бир илма-тешик у учун зиндон еди, у ерда ўзини заҳар билан боғланган алоқалар билан боғлади; заҳар унинг даҳосига тегмади, балки ҳаётини истеъмол қилди ва тез орада уни дунёдан, ватанидан ва санъатидан олиб кетди."
Шопеннинг энг яқин дўстларидан бири бўлган вожcиеч Грзймала ҳам Жорж Санднинг "бутун борлиғини заҳарлаган" ўлимига жавобгар еканлигига ишонарди. Шопеннинг шогирди Вилгелм Ленз уни "заҳарли ўсимлик" деб атади ва Жорж Санднинг ғаразгўй, такаббур ва Шопенга нисбатан нафратли муомаласидан, ҳатто бегоналар ҳузурида ҳам қаттиқ ғазабланди.
Аммо вақт ўтиб, Шопеннинг ўлимидан сўнг Жорж Санд билан учрашган одамлар унга шу пайтгача тахмин қилмаган нарсаларни тушунишга ёрдам беришди: шунча йилдан бери ёнида бўлган одам даҳо еди. Ўшанда унинг суҳбатларида, мактубларида ва есдаликларида Жорж Санд Шопен асарларининг аксарияти унга бўлган муҳаббати, унутилмас тажрибалари билан биргаликда ва Ноанадаги идилллар таассуротлари остида яратилганини "еслаб" бошлаган еди.
Жорж Санднинг дўстлари Шопеннинг таржимаи ҳолини сохталаштиришга ёрдам берди. Неча marta, масалан, биз ноана мусиқий кечалар ҳақида ўқиб, Жорж Санд гўё Шопен ва Liszt ва Pauline Виардот ўртасида учрашувлар ташкил қаерда.
Шопеннинг биографлари томонидан Жорж Санднинг бастакор ҳаётидаги аҳамиятини, шунингдек, умуман, унинг француз атрофидагиларнинг ролини бўрттиришга қаратилган барча уринишлар чуқур хато деб ҳисобланиши керак. Бу англашилмовчилик Шопен унинг таълим қўшиб, унинг манфаатлари доирасини кенгайтириш, "фақат бир мусиқачи" деб унинг дўстлари ва ўқувчиларни ишонтиришга ҳаракат ёзувчи ўзи, уйдирмаларга қайтиб кетади, у гўё қаттиқ ишлаган.
Кўриниб турибдики, Жорж Санд Шопеннинг ижодий интилишларини ёки мусиқасининг чуқурлигини тушунмаган. Мисол учун, у Фридерикнинг асарлари фақат улар уюштирилганда қадрланади, деб айтган. Бироқ Ғарбда кам сонли кишилар Шопеннинг аҳамиятини ўша даврда буюк миллий композитор сифатида тушунганлар. Айтиш мумкинки, Парижда Шопеннинг ватандошлари бундан мустасно, албатта, унинг ҳақиқий дўсти бўлган, уни чин дилдан тушунган, бутун езгу қалби билан севган ва бир неча бор уни маънавий қўллаб-қувватлаган ягона инсон бор еди. Франсиянинг буюк мусаввири ЕвгенийДелакроих (1798-1863) бўлган.
Делаcроих нинг кенг мероси унинг шафқациз ижодий изланишлари ҳақида ҳажмлари гапиради, г "арб visual сан" ат романтик trend ташкил етиш учун муҳим еди ютуқлари билан авжига. Қадимги Миср тарихи ва маданиятида топилган романтик реалистик тасвирларнинг ажойиб намуналарини яратган Делаcроих (бу Мисршуносликнинг асосчиси Чамполлион томонидан яратилган кашфиётлар вақти еканлигини есланг), Ўрта асрлар, Уйғониш ва маърифат.
Делаcроихнинг Шопеннинг мусиқа ва руҳий дунёсини чуқур англаши биринчи навбатда 1838 атрофида франсуз устаси яратган Шопен портрети (!). Жарослав Ивашкевич, биз айтиб ўтган монографиясида " Ари Schaeffer томонидан Шопеннинг нафис портретларига ёки, айтайлик, Franz Wинтерҳалтерга қараб, Шопеннинг қандай кўринишини тасаввур қиласиз ва Делаcроихнинг асарига қараганингизда, Шопеннинг қандай бўлганини тушунасиз."
Делаcроих ва Шопен умумий бир пода бор еди. Полша халқига жуда кўп синовларни олиб келган 1830да Буюк рассом Франсиядаги июл инқилобига "халқни бошқарадиган еркинлик"сурати билан жавоб берди. Шопен ва поляк шоирларининг инқилобий романтизми еса Дантенинг Полша маданияти усталари томонидан ишлаб чиқилган ватанпарварлик ғоялари каби Делакроихга яқин еди. Шопен умрининг охиригача еса Делакроих ўзининг езгу хусусиятларини қўлга олиб, уни "энг юксак шоир" образига яқинлаштиради ва Шопен ижодининг чинакам Дантелли қудратини ҳаммадан ҳам теранроқ англади.
Бу ерда барча ишонч билан таъкидлаш керакки, Шопеннинг Majorca касаллигида касаллиги изсиз ўтиб кетган версияси кўплаб маълумотлар билан, биринчи навбатда, бастакорнинг мактублари ва ўқувчиларининг хотиралари билан бутунлай рад етилади. Масалан, Шопеннинг хатларидан ўрганамиз, 1841-йилда у яна қон йўтала бошлади; 1843-йилнинг ноябрида унинг талабаларидан бири Зофия Росенгардт Шопеннинг "яна ҳам ўзгариб кетди", деб кундалигига ёзган еди... У кўкрагидан шикоят қилди, нафас олиши ҳар доим заиф, ҳатто ўтган йилга қараганда ҳам кўпроқ." Ва кейинги йилларда даҳшатли аломатлар ҳатто ёмонлашди more.In Фридерик соғлиғининг энг ишончли ва чуқур тадқиқ қилинган тадқиқотларидан бири, полшалик шифокор Cзеслаw Селюзҳицкий, у ўпка сили сифатида аниқланган бастакорнинг касаллигининг барча аломатларини ўрганиб, таққослаган ва касаллик аста-секин бошқа органларга, шу жумладан юракка қандай таъсир қилганини кўрсатди.
Шопен касаллигининг ривожланишини кузатиб борадиган асарлар саҳифаларини ўқиб, унинг азоб-уқубатлари ва ўлимнинг ерта оғриқли кутишлари ҳақида гапиришади (у аллақачон ўз иродасини ёзганида фақат 25 ёшда еди!), сиз унинг жасоратига, сабр-тоқатига ва унинг ishida жуда аниқ намоён бўлган деярли тушунарсиз иродасига қойил қололмайсиз. Агар биз берган 40-йилларнинг бошларида Шопеннинг соғлиги ҳолати ҳақидаги камида маълумотларни унинг ўша йилларда яратган асарлари билан солиштирсак, бу бизга бастакорнинг чинакам қаҳрамонлик ижодий ҳаракатларини тушунишга ёрдам беради.
Маълумки, бастакорнинг баъзи биографлари Францияда у ерда жуда мустаҳкам уйғунлашган иккинчи Ватанни топганини исботлашга ҳаракат қилишади ва Жорж Санд уни Шопен Парижда ва Ноанада завқланадиган ғамхўрлик ва қулайлик билан ўраб олган. Юқорида айтиб ўтилганидек, Жорж Санд нафақат Шопеннинг унга ёзган мактубларини, балки унга ёзган мактубларини ҳам йўқ қилиш учун ғамхўрлик қилди. Бироқ Шопеннинг хатларини йўқ қилганларида ғужанак бўлмаган қўллар унинг Фонтандай авайлаб асраган мактубларига етолмасди. Ва бу ҳарфлар орқали ҳақиқий (Georges-сан-дов емас!) мусиқасининг саҳифалари туғилган "Идил" ҳақида, унинг ҳолати ҳақида фикр. 1841-йилнинг 26-июлида у ўзининг содиқ дўстига ёзган, у билан доим очиқкўнгил бўлган: "ревматизм ёки подагра йўқлигингиздан хурсанд бўлинг... ёки баъзи бундай бахцизлик сизга бефаллен йўқ, деб. Бундан қувонинг ва бу менинг ягона қувончим."
Орадан икки ҳафта ўтиб, 9-10 август тунида Шопен яна Фонтанага шундай ёзади: "бир marta касалхонада вафот етганимни орзу қилиб, бошимга шу қадар ёпишган едики, худди кечагидек туюлади. Агар мени омон бўлса, агар орзу иймон ёки йўқлигини билиб олади; мен бир неча йил олдин турли нарса орзу, лекин у ҳақиқий келди ҳеч қачон."Хаёллари паришон еди. Шопен яқинда Гладковская, кейин Wодзинский қиёфасига кириб, унинг онгида тасвирланган "ideal" ни еслади. Енди, бу бир неча аччиқ сўз билан, у фалокат ҳақида дўстига тан, моҳияти Есенин томонидан анча кейин ифода етилган:"...абадий менга сизни отоснился..."Делаcроих Dante хусусиятларини кўрган уста, Beatrice емас, балки фақат хонимлар ва унга ўзини қўйган аёлни ҳисоблаш ва тез орада унинг учун шараф тушунчалари фақат унинг ёзувларининг pompous ибораларида мавжудлигини исботлади. Ва, еҳтимол, Шопен ўша ёзни Жорж Санд оиласининг аъзоси сифатида қарашга бошлаганини аллақачон безовта қилган.
Ноанеъдан 1841 август охирида Фонтанага юборилган мактуб охирида у ўзини ески бакалавр деб ҳисоблаганини таъкидлади.
Бу касалманд одамда ажойиб Ирода донолик билан қўшилиб, бу нафақат ўз асарларининг моҳирлиги, балки ҳаётда ва унинг атрофидаги ҳамма нарсани идрок етишда ҳам сезиларди. Бу ҳикмат унинг қатъиятли бўлишига ёрдам берди, унинг ўзи бўлиб қолишига ёрдам берди. У энг муҳим Полша магнатлар билан учрашди," Полша унcроwнед Кинг " Адам Cзарторйски билан бошланган. Шопен кўриниши ва бенуқсон хулқ барча Париж беау monde талабларига учрашди. Аммо унинг ижоди кейинчалик поляк композиторларининг авлодларини тарбиялаган демократик тамойилларни ишлаб чиқишда давом етди. У санъатда "романтик французлар" муваффақиятини кўрди. Лекин у улардан қочарди, чунки энг аввало у фикр ва туйғунинг ҳаққонийлигини, уни ҳаётда ажратиб турадиган ростгўйликни қадрларди. Европа нуфузидан баҳраманд бўлган танқидчилар унинг "гармоник қаттиққўллиги" ва ёзув тўқимасига ҳужум қилдилар. Лекин у бунга еътибор бермади ва ижодий изланишларини Варшавада бекитилган йўналишда давом еттирди.
Унинг олдида ҳақиқат бор еди: йиртиқ Полша, яқинларидан ажралиш, шахсий бахт учун умидларнинг йўқолиши. Қолаверса, ҳеч қачон уни тарк етмаган Ватанга burch туйғуси ҳам бор еди, шахсий тажрибаларидан анча ортда қолган бадиий образларида тасвирга олишга даъват етилган ижодкорликка битмас-туганмас еҳтиёж ва устознинг иззат-Икром туйғуси бор еди. Янги асарлар устида ишлаш Шопеннинг бутун ички ҳаёти жамланган майдон еди. У ўз ҳаётига жуда юкинган, ижтимоий бурчлар, сабоқлар ва ҳар хил ташвишлар билан тўлган, уларнинг сони Мадаминбек қумга унчаликмас даражада кўпайиб кетган, устага топшириқларини юклашдан чўчимаган еди. Шопен 40с жуда камдан-кам ҳолларда амалга.
1844-йилнинг баҳорида еса Шопен шу қадар касалманд еканки, у катта қайғуга ботди. 3 Май куни 74 ёшида Николас Шопен вафот етди."Куржер Wарсзаwски"Мен унинг ўлими ҳақида хабарнома жойлаштирдим, марҳум ҳақида энг илиқ сўзларимни билдириб, унинг етим оиласига, жумладан ўғлига ҳамдардлик билдирдим -" юртимиз шон-шуҳрати ва ифтихори."Лекин Шопен 12 майгача отасининг ўлимини ўрганмаган ва бу хабар уни шу қадар чулғаб олдики, бир муддат ҳеч ким билан гаплаша олмади. Жорж Санд ўз хонасида қулфланган Шопенга етиб боролмай, Auguste Франкомга нота юборди. У ертаси куни Франcумни қабул қилганини билмаймиз. Шопен отасини жудаям яхши кўрарди, ва ўша соатлар қанчалик аччиқ бўлганини тасаввур қилиш мумкин, бу даврда композитор азиз Варшава, лицей, Краков чеккаси ва Емилия бир пайтлар дафн етилган Пуwонзки ҳақида ўйларди.
Шопеннинг илтимосига биноан (мактуби сақланиб қолмаган) Изабелланинг ери Антоний Барцицкий унга отасининг ҳаётининг сўнгги ойларини батафсил тасвирлаб берди. Орадан кўп ўтмай Шопеннинг энг яқин оилавий дўстларидан бири кимёгар Жозеф Балза (1805-1888) Парижга боришга қарор қилди. Изабелла Фридерикка Балзанинг Парижга кетаётганини маълум қилгач, шундай деди: "Папа уни жуда яхши кўрарди ва ҳурмат қиларди. У бизнинг оиламизнинг ҳақиқий дўстидир; ҳеч ким бизни ундан кўра яхшироқ билмайди."
Ёзувчи Владислав Белза (Жозефнинг ўғли ва Изабелла годсон) нинг хотираларидан (қисман Шопен таваллудининг 100 йиллиги учун нашр етилган), отасининг Парижга safari ғояси Шопеннинг қариндошлари ва дўстлари 1844 баҳорида у ҳақида ташвишланаётгани сабабли пайдо бўлганлиги аниқ. Унинг укаси учун ташвиш ҳам Людвиканинг ери билан Франсияга бориш қарорини тушунтиради. Июл охирида, улар Парижга келди ва Шопен билан бир неча ҳафта давомида, кейин Ноане бориб, у ерда қоламан кейин, Парижга қайтиб, улар қайтиб йўлда бошлади жойдан. Шопен Орлеан учун Жедрзежеwиcз жуфт ҳамроҳлик. Қариндошлар билан ташриф бастакорга ижобий таъсир кўрсатди ва унга қайғуга тушишига ёрдам берди. Аммо шу йилнинг охирида Шопен яна бир зарбага учради: ноябр ойида унинг севимли талабаси, қойилмақом истеъдодли венгриялик пианиночи Карл Филч Венгрияда вафот етди.
Январ ойида 1843, Париж жамоат том маънода филч биринчи давлат ўйинда томонидан ҳайратга еди, ким кейин зўрға еди 13 ёшда. Филчнинг ҳатто Лисзтни ҳайратга солган концертлари ҳақидаги хабарлар Париж, Австрия ва Полша матбуотида пайдо бўлди. Шопен ўз ўқувчиси билан фахрланиб, виртуоз сифатида ўз фаолиятини бошлашга рухсат беришдан олдин, Филч Шопеннинг "е minor" консертини ижро етган уйида дўстларини тўплади. Бу оқшом унутилмас таассурот қолдирди. Шопен ўшанда болакайга фиделионинг пианиноси, поляк устаси Бетховеннинг энг буюк асарларидан бири деб ҳисоблаган операсини тақдим етган ва Филч ҳаяжонланиб, енгашиб, устозининг қўлини ўпган. Шопен Филч учун буюк келажакни башорат қилди ва унинг ўлимини аччиқ йўқотиш сифатида олди.
Шопеннинг соғлиғи узлуксиз ёмонлашишда давом етди. Бироқ, буларнинг барчасига қарамай, тақдирнинг барча зарбаларига қарамай, бастакор 1844да ўзининг энг буюк ва муҳим асарларидан бири-Sonata ин б minor Оп. 58, июн ойида 1845да нашр етилган.