Mavzu: Foydali qazilmala konlarini tik stvollar bilan ochish va ochuvchi stvollarni joylashtirish sxemasi

Foydali qazilmala konlarini tik stvollar bilan ochish
Foydali qazilma tanasi (qatlami) tikka yaqin joylashgan konlarni, tik stvollar bilan ochishda, bosh stvol va shaxta maydonini o'rganganlarida joylashgan yordamchi stvollar kon jinslarining siljish ehtimoli bo'lgan zona tashqarisiga joylashtiriladi (1-rasm). Bosh stvolning har-bir gorizontidan ochilayotgan kondagi ruda yotqizig'iga qadar kvershlaglar o'tqaziladi, ruda tanasi bo'ylab esa yordamchi stvollarga qadar shtreklar o'tiladi. Rudali konni bunday ochish usuli konchilik sanoatida keng tarqalgandir. O'zbekiston Respublikasidagi ko'pchilik rangli va nodir metall konlari MDH davlatlaridagi konlarga o'xshash ruda tanasini yotgan yoniga joylashtirilgan tik va ko'r stvollar bilan ochilgan.

Osilgan yonlardan ochuvchi tik stvollar o'tish usuli ham qo'llaniladi, chunki bu usulda kvershlaglarining umumiy uzunligi yotqizilgan yonlardagiga nisbatan odatda ancha uzun bo'ladi.

Bu usul ayrim holatlarda qo'llaniladi, rudani yotgan yon tomonida suv juda ko'p bo'lib, ular turg'un bo'lmagan holatda yoki stvol yotgan yon tomoniga joylashtirish yer relefi sharoitiga muvofiq yer yuzasi transporti qatnashi, yer yuzasi maydonida qurilish ishlarini amalga oshirish qiyin bo'lgan holda qo'llaniladi.

Ba'zan shaxta maydoni qanotlaridan birida joylashgan tik stvol bilan ochiladi (1-rasm qaralsin). Bu holatda u yordamchi stvol vazifasini bajaradi.

Konni flangi qismidan ochish usulining afzalligi bitta yordamchi stvol o'tish bilan kifoyalanish imkoni mavjudligidur.


1-rasm. Vertikal stvollar bilan ochish sxemasi: 1 - yuqori qaval tashish shtreki; 2 - pastki qavat tashish shtreki; 3 - tashuvchi kvcrshlag: 4 - vertikal stvolni konning osma tarafidagi holati: 5 - bosh stvol: 6 - yordamchi stvol.
Bu ochish usulining kamchiligi juda ham muhim bo'lib, ochish masofasi uzayadi yer osti transportining narxi yuqori bo'ladi, tayyorlanish ishlari konni shamollatishni murakablashtiradi. Shuning uchun shaxta maydonining qanot qismidan ochish maqsadga muvofiq bo'ladi, agar yotqizilgan qismida tugallangan qurilish mavjud bo'lsa va uning gidrogeologik sharoiti shuni taqazo etsa yana konni qanot qismidan ochishdagi kamchilikdan ko'ra uning afzalligi yuqori bo'lgan holatda qo'llaniladi.

Gorizontal va salgina qiya joylashgan gorizontal yo'nalishidagi o'lchamlari katta bo'lgan konlarni tik stvollar bilan ochish mumkin (2-rasm) tik stvol 1, konni kesib o'tadi. Bu holatda-2 ni siljis zonasi tashqarisiga joylashtirilsa, o'lchamlari uzun bo'lgan kvershlaglar o'tishga to'g'ri keladi.

Ruda tanasining cho'ziqligi bo'yicha o'lchamlari katta, gorizontal va salgina qiya joylashgan konlarni ochishda bunday usul imkoni bo'lgan yagona usul bo'lib keng ko'lamda qo'llaniladi. Chuqur bo'lmagan konlarda qoldiriladigan muhofazalovchi selikning o'lchami kata bo'lmaydi. Shuning uchun og'ish burchagi kichik o'lchamda bo'lgan ochish sxemasida tikga yaqin joylashgan konlarga nisbatan sezilarli darajada emas.


2-rasm. Konni kesib o’tuvchi tik stvollar bilan ochish sxemasi.

Xulosa

Ushub mustqil ishni tayyorlash davomida shuni xulosa qildimki, O'zbekiston Respublikasidagi ko'pchilik rangli va nodir metall konlari MDH davlatlaridagi konlarga o'xshash ruda tanasini yotgan yoniga joylashtirilgan tik va ko'r stvollar bilan ochilgan.

Osilgan yonlardan ochuvchi tik stvollar o'tish usuli ham qo'llaniladi, chunki bu usulda kvershlaglarining umumiy uzunligi yotqizilgan yonlardagiga nisbatan odatda ancha uzun bo'ladi.

Bu usul ayrim holatlarda qo'llaniladi, rudani yotgan yon tomonida suv juda ko'p bo'lib, ular turg'un bo'lmagan holatda yoki stvol yotgan yon tomoniga joylashtirish yer relefi sharoitiga muvofiq yer yuzasi transporti qatnashi, yer yuzasi maydonida qurilish ishlarini amalga oshirish qiyin bo'lgan holda qo'llaniladi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. “Kon ishi asoslari” Sagatov.

2. М.И. Агошков, Г.М. Малахов. Подземная разработка

рудноместорождсний. Недра, Москва, 1966 г.

3. М.И. Агошков, С.С. Барисов, В.А. Боярский. Разработка

рудных и нерудных месторождений. Недра, Москва, 1983 г.

4. П.И. Городеский. О сновы проектирования горных

предприятий. Москва, Металлургиздат, 1955 г.