Mavzu: fotoeffekt hodisasi va uning qo'llanilishi reja

14-lavha
Fotoeffekt
uchun Eynshteyn tenglamasi:
hv=A+^-.
E — hv
bilan aniqlanib, chastotaga proporsional bo'-ladi. /г=6,63 • Ю-³⁴ J • s ga teng bo'lib, Plank doimiysi deb ataladi. Metallga tushgan foton energiyasi elektronni atomdan chiqarish uchun bajariladigan ishga («chi-qish ishi») hamda elektronga kinetik energiya berish-ga sarflanadi (14-lavha).
Eynshteyn tenglamasi berilgan moddada nima sababdan faqat ma'lum to'lqin uzunlikdan kichik to'lqinli yorugiik ta'sirida fotoeffekt kuzatilishini tushuntiradi. Chunki elektron atomdan chiqishi uchun unga eng kamida chiqish ishi A ga teng bo'ladigan miqdorda yorug'lik energiyasini berish kerak:
hv>A,
bundan v_min>j — berilgan modda uchun fotoeffekt kuzatiladigan qizil chegara deb ataladi.
Foton zarra deb atalsa-da, tinch holatda massaga ega emas, ya'ni u tinch holatda bo'lishi mumkin emas. Foton hosil bo'lgan zahoti yorug'lik tezligi с bilan harakatlana boshlaydi.
Fotoeffekt hodisasiga asoslanib ishlaydigan asboblar.
Fotodiodlar. 8-sinfda siz yarim o'tkazgichlar haqidagi ma'lumotlarni o'rgangansiz. Unda atomdan elektroft chiqarilsa, elektron-kovak jufti hosil bo'lishi aytilgan. Elektron-kovak juftini moddaga yorug'lik tushirib ham hosil qilish mumkin ekan. Bunday moddalardan yasalgan yarim o'tkazgichli diod fotodiod deb ataladi. Fotodioddan o'tuvchi tok kuchi yorug'lik inten-sivligiga qarab o'zgaradi.
Yorug'lik diodlari — bu bir yoki bir necha p—n o'tishga ega boigan diod bo'lib, undan tok o'tganda o'zidan yorug'lik chiqaradi. Bu diodda elektronlarning miqdori kovaklarga nisbatan ko'proq bo'ladi. Elektronlar w-sohadan, /;-sohaga o'tganda kovaklar bilan rekombinatsiyalanib, o'zlari-dan ortiqcha energiyani nur sifatida chiqaradilar. Tok ortishi bilan yorug'­lik intensivligi ortadi.