Mavzu: fotoeffekt hodisasi

5.Tashqi fotoeffektga asoslangan asboblar. Fotoelementlar
Fotoeffekt hodisasi asosida yorug`lik energiyasini elektr energiyasiga aylantiruvchi asboblar – fotoelementlar deyiladi. Amalda tashqi fotoeffekt hodisasi asosida ishlaydigan fotoelementlardan keng foydalaniladi. Ulardan eng ko`p tarqalgani – vakuumli va gaz to`ldirilgan fotoelementlar.

Vakuumli fotoelementlar. Ichidan havosi so`rib olingan shisha ballonning yorug`lik tushadigan sirti yorug`likka sezgir yupqa qatlam bilan qoplanadi. Bu qatlam, odatda ishqoriy metallarning turli birikmasidan iborat bo`lib, katod vazifasini o`taydi (2.4-rasm).

Ballon ichiga yorug`lik o`tishi uchun maxsus shishadan uncha katta bo`lmagan shaffof O darcha qoldiriladi. Ballon markaziga A metall halqa – anod o`rnatiladi. K yorug`lik sezgir qatlamdan va A halqadan elektr tarmoqqa ulash uchun ulash uchlari chiqariladi. Yorug`likning sezgir qatlami sifatida ko`pincha surma – seziyli qotishmalardan foydalaniladi, chunki bunday metallarning chiqish ishi kichik va ular ko`rinuvchi yorug`likda ham ishlayveradi.

Shuningdek, faqat ultrabinafsha yorug`likka sezgir bo`lgan fotoelementlar ham tayyorlanadi. Tashqi fotoeffektli fotoelementlarda nurlanish energiyasining faqat bir qismigina elektr energiyasiga aylanadi, shuning uchun ulardan elektr energiyasi manbai sifatida foydalanilmaydi. Odatda, bunday fotoelementlar ko`rinadigan va ultrabinafsha nurlar hosil qilgan signallar yordamida elektr zanjirlarni avtomatik boshqarishda ishlatiladi (masalan, avtomatik ishlovchi kalitlar). Tashqi fotoeffektli fotoelementlarning afzalliklari ularning noinersialligi (t= s s) va fototok kuchining nurlanish intensivligiga chiziqli bog`lanishidir. Bu esa fotoelementlardan fotometrik kattaliklarni o`lchashda foydalanish imkoniyatini yaratadi. O`z navbatida, tashqi fotoeffektli fotoelementlarning kamchiligi ham mavjud. Fotoelement yordamida hosil qilinadigan toklar juda kichik to`lqinli uzun nurlanishlarga yetarlicha sezgir bo`lmasligi va tayyorlanish tehnologiyasining murakkabligi ularning kamchiliklariga kiradi.