Mavzu: Fors tilida arab satr usti belgilari. Dars maqsadi

MAVZU: Fors tilida arab satr usti belgilari.


Dars maqsadi:Arab satr usti belgilari haqida ma’lumot berish va ular imlosi bilan tanishtirish.
Asosiy tushunchalar: Tashdid, hamza, tanvin, vasla.
Identiv maqsadlar:

• 
  arab satr usti belgilarini ifodalanishini tushunadi
  
• 
  arab satr usti belgilari vazifasini anglaydi.
  

barcha arab satr usti belgilarini fors tili yozuvida yoza oladi.
Reja:

1. 
   Arab satr usti belgilarining yozuvda ifodalanishi.
   
2. 
   Arab satr usti belgilarining vazifasi.
   

Mavzu bayoni:
Arab harflari bilan bir qatorda, arab satr usti belgilari ham kirib kelgan. Bu belgilar quydagilardir:
1. ﺘﺸﺩ ﻴﺩﱢ - tashdid (kuchaytirish degan ma’noda) yozuvda ﱢ belgisi bilan
ifodalanib, harfni takrorlab, o‘qishga ishora qiladi. Bunda avval tashdid ostidagi undoshni takrorlab, so‘ng tashdid ustidagi harakat o‘qiladi. Masalan:
ﺍ ﻭﻞ-avval-avval, birinchi.
ﻧﻗﺎ ﺵ -naqqosh-naqqosh, rassom.
ﺗﺑﺳﻡ-tabasso‘m-tabassum.
2. ﻫﻤﺰﻩﺀ–hamza yozuvida ﻋ - belgisi bilan ifoda etilib, alif, vov, va yo harflari ustiga qo‘yiladi, harflar talaffuz qilinmaydi faqat vositachi vazifasini bajaradi.
ﺘﺎ ﻜﻴﺩ -ta’kid-ta’kidlash
ﺣﻳﺎﺕ - hay’at - hay’at,
ﻤﻭﻣﻴﻥ- mo‘min, - mo‘min
3. ﺗﻧﻭﻴﻥ –tanvin faqat arab tilidan kirgan so‘zlardagina uchraydi. Yozuvda - ″ belgisi bilan ifodalanib, so‘z oxirida vositachi alif ustiga qo‘yiladi, va - an tovush birikmasini bildiradi. Masalan:
ﻗﺼﺪﺍ -qasdan-qasddan, ataylab.
ﻤﺴﺎﻵ -masalan.
ﻤﺿﻣﻭﻧﺎ -mazmunan.
4.ﻭﺼﻠﻪ - vasla (qo‘shish ma’nosida) belgisi bilan ifoda etilib, arab tilidagi aniqlik artikli al-ﺍﻝbirikmasining birinchi harfi alif ustiga qo‘yiladi.Fors tilida vasla murakkab so‘zga aylangan ba’zi arab izofiy birikmalarida yoki aniq otlarda uchraydi.Masalan:
ﺍﻠﻣﻐﺭﺐ -al-mag‘reb –g‘arb.
ﺪﺍﺮﺁﻠﻓﻧﻭﻦ - doril-fo‘nun – universitet.
Muhokama uchun savollar:

1. 
   Qanday arab satr usti belgilarini bilasiz?
   
2. 
   Hamza belgisining imlo o‘zgarishlarini aytib o ‘ting.
   
3. 
   Tili tiliga ham arab so‘zlari orqali ravish vazifasida kelgan so‘zlar kirib kelganmi? Misollar keltiring.
   

Mustaqil ish topshiriqlari:
1.Tashdidli so‘zlarga 6 ta misol keltiring.
2.Tanvinli so‘zlarning gapdagi vazifasini aniqlang.
3.Fors tili yozuvida hamza belgisining xususiyatlarini izohlang.
4.Vasla va tashdid belgisiga tavsif bering.
Test.

1. 
   Arab satr usti belgilari qaysilar?
   

1. 
   Tashdid, tanvin, hamza, vasla. B.Zer, zabar, sokin, madda.
   

19. 
    Zamma, kasra, pish, zir. D.Barcha javoblar to‘g‘ri
    

2. 
   Tashdidning vazifasi nima?
   

A. ﺘﺸﺩﻴﺩﱢ - tashdid harfni takroran, ikkilantiribo‘qishga ishora qiladi.

1. 
   So‘z oxirida alif harfi ustiga qo‘yilib, - an deb o‘qiladi.
   
2. 
   Qo‘shib o‘qishga ishora qiladi. D. Tutiq belgisiga to‘g‘ri keladi.
   

3. 
   Tanvin nima?
   

1. 
   So‘z oxirida alif harfi ustiga qo‘yilib, - an deb o‘qiladi.
   
2. 
   ﺘﺸﺩﻴﺩﱢ - tashdid harfni takroran, ikkilantiribo‘qishga ishora qiladi.
   
3. 
   Qo‘shib o‘qishga ishora qiladi. D. Tutiq belgisiga to‘g‘ri keladi.
   

4. 
   Hamza belgisining vazifasi nimadan iborat?
   

1. 
   Tutiq belgisiga to‘g‘ri keladi.
   
2. 
   ﺘﺸﺩﻴﺩﱢ - tashdid harfni takroran, ikkilantiribo‘qishga ishora qiladi.
   
3. 
   Qo‘shib o‘qishga ishora qiladi.
   
4. 
   So‘z oxirida alif harfi ustiga qo‘yilib, - an deb o‘qiladi.
   

5. 
   Tashdid belgisining ma’nosi nima?
   

1. 
   Kuchaytirish degan ma’noni anglatadi.
   
2. 
   Cho‘zish degan ma’noni bildiradi.
   
3. 
   Qo‘shish degan ma’noni bildiradi. D.To‘g‘ri javob yo‘q.
   

6. 
   Madda belgisining ma’nosi nima?
   

1. 
   Cho‘zish degan ma’noni bildiradi.
   
2. 
   Kuchaytirish degan ma’noni anglatadi.
   
3. 
   Qo‘shish degan ma’noni bildiradi. D.To‘g‘ri javob yo‘q.
   

Mavzu bo ‘yicha asosiy xulosalar:
1. Arab satr usti belgilari 6 ta: tashdid -ﺘﺸﺩﻴﺩ tanvin -ﺗﻧﻭﻴﻥhamza - ﺀﻫﻤﺰﻩ
ﻭﺼﻠﻪ - vasla ﻤﺪﺪﻯ- madda ﺳﻜﻮﻦ- sukun
2. ﺗﻧﻭ ﻴﻥ –tanvin faqat arab tilidan kirgan so ‘zlardagina uchraydi
3. ﺘﺸﺩ ﻴﺩﱢ - tashdid harfni takrorlab, o‘qishga ishora qiladi.
Informatsion-uslubiy ta’minot

Asosiy adabiyotlar:

1. Abdusamatov M. “Fors tili”. –T., 2006.
2. Abdusamatov M. “Siz forscha so ‘zlashasizmi?” –T., O ‘qituvchi, 1971