Mavzu: fonetik, leksik va frazeologik tahlil asoslari

MAVZU: SINTAKTIK, PUNKTUATSION VA USLUBIY TAHLIL ASOSLARI

REJA:

1. Sintaksis bo`limi haqida

2. So`z birikmasi tahlili.

3. Sintaktik tahlil: sodda, qo`shma va o`zga gap tahlili.

4. Punktuatsion tahlil.

5. Uslubiy tahlil

SINTAKSIS

“Sintaksis” grekcha so`z bo`lib, “tuzish”, “qurish” ma`nolarini bildiradi. Sintaksisda so`zlarning o`zaro birikish qonuniyatlari o`rganiladi. Shuningdek, gap bo`laklari, ajratilgan bo`lak, uyushiq bo`lak, undalma, kiritma, gap va uning turlari o`rganiladi.

SO`Z BIRIKMASI TAHLILI

• Gap tarkibidagi so`z birikmalari miqdori aniqlanadi;
• Har bir so`z birikmasi alohida-alohida tahlilga tortiladi. Xususan:
• bosh (hokim) va ergash (tobe) so`z aniqlanadi;
• otli yoki fe’lli birikma ko`rsatiladi;
• aniqlovchili, to`ldiruvchili yoki holli birikma aniqlanadi;
• birikish usuli aytiladi (boshqaruv, moslashuv, bitishuv)
• Grammatik vosita ko`rsatiladi.

SINTAKTIK TAHLIL. SODDA GAP TAHLILI

• Sodda gapning grammatik asosi aniqlanadi;
• Kesim va uning turlari (ot-kesim yoki fe’l-kesim; sodda kesim yoki murakkab kesim; mustaqil yoki nomustaqil kesim) topiladi
• Kesim qaysi so`z turkumi bilan ifodalangani, joylashish tartibi (odatdagi yoki o`zgargan) aytiladi
• Ega qaysi so`z turkumi bilan ifodalangani, tuzilishiga ko`ra turi (sodda/murakkab) ko`rsatiladi

• To`ldiruvchi va uning turlari (vositasiz/vositali; sodda/ murakkab; mustaqil/nomustaqil), qaysi so`z turkumi bilan ifodalangani aniqlanadi
• Aniqlovchi va uning turlari (sifatlovchi/qaratqich/izohlovchi; sodda/ murakkabl), qaysi so`z turkumi bilan ifodalangani aniqlanadi
• Hol va uning turlari (payt, o`rin, sabab, maqsad….; sodda/ murakkab; mustaqil/nomustaqil), qaysi so`z turkumi bilan ifodalangani aniqlanadi

QO`SHMA GAP TAHLILI

• Qo`shma gapning grammatik asoslari aniqlanadi;
• Qo`shma gap tarkibidagi sodda gaplar ajratiladi;
• Qo`shma gap tarkibidagi sodda gaplarni bog`lovchi vosita ko`rsatiladi;
• Qo`shma gap turi aytiladi

O`ZGA GAP TAHLILI

• O`zga gapning grammatik asoslari aniqlanadi;
• Qo`shma gap tarkibidagi sodda gaplar ajratiladi;
• Muallif gapi va ko`chirma gap aytiladi;
• Qolipi chiziladi
• “K”, - m. M: “K?” – m. “K! – m. - K”.

PUNKTATSION TAHLILI

USLUBIY TAHLIL

• Mikromatn olinadi
• Matn tarkibidagi uslubiy vositalar aniqlanadi
• Matnning uslubi ko`rsatiladi