|
Ergonomika tushunchasi: Ergonomika-insonning mehnatdagi funksional imkoniyatlari, mehnat qulayligini yaratish qonuniyatini o‘rganadi. Inson faoliya - tida antropologik, biomexanik, psixofiziologik, inson va texnikani lovihalash; ish o’rni bahavoligi, oichamlari, o‘rindiq pultlarini, qo'l ish qurollarining qulayligi o'lchamlarini belgilash; ish joyi strukturasini tashkil etish va uni informatsion-axborot ko'rgazma sistemalari (ko'rish axboroti, eshitish, hid bilish, yorug'lik. rang, alifbo tanlash, yangi belgilarning joylashishi.
Hayot faoliyat xafsizligini taminlashning ergonomik asoslari Ergonomika ilmiy fan bo‟lib, u texnika, psixologiya, fiziologiya va gigiyena fanlarining
birikishidan paydo bolgan. Unda anatomiya, biomexanika, toksikologiya, antropometriya va
biofizika fanlarining ma'lumotlari qo‟llaniladi.
Ergonomika mehnat jarayonlarida qulay (optimal) sharoitlarni yaratish maqsadida
insonning funksional imkoniyatlarini va afzalliklarini o'rganadi. Bunda mehnat yuqori unumli va
ishonchli bo‟lab hamda intellektual va flzik rivojlanishga yangi imkoniyatlar ochadi. Boshqacha
qilib aytganda, inson tavsiflari bilan muhit tavsiflari o'rtasida ma'lum kelishuvchanlik haqida so'z
boradi.
Albatta bunda o'ziga yarasha hayot faoliyati xavfsizligining ayrim masalalari yechiladi. Lekin bu
soha bilimlarini bir-biriga tenglashtirmoq to‟g‟ri kelmaydi. Qisman ergonomika texnikani
insonlarga moslashtirishga intiladi, ammo bu masala har doim ham yechilavermaydi. HFX esa
insonni texnikaga moslashtirish muammolarini ko'radi.
Mehnat faoliyati ko'plab jihatlarga ta'sir qiladi. Ergonomist ushbu jihatlarga tayanishi va qo'yilgan muammolarga tegishli tushunchalarni yaratish uchun haqiqiy ishlarni solishtirishi kerak.
Texnik jarayon: Bu mahsulot yoki ma'lumotning oqimlari va qayta ishlash bosqichlariga qaratilgan ko'rinishlar
Asboblar va ommaviy axborot vositalari: xodimlarga ma'lumot olish yoki olish va ba'zi tergovlarni yaxshiroq tayyorlash uchun jarayonda harakat qilish uchun mavjud vositalarni tahlil qilish
Qurilmaning o'zgaruvchilari o'rtasidagi munosabat : Operator yoki yo'riqnoma bilan tushuntirishda, qurilma texnologiyasi sozlamalari yoki holatiga (masalan, sifat) turli o'zgaruvchilar aks ettirilgan bo'lishi mumkin. Keyin bir-biri bilan aloqa qilish mumkin.
Protseduralar: Taqdim etilgan jarayon ketma-ketligi juda kamdan-kam hollarda xodimlar tomonidan amalga oshirilgan operatsiyalarga mos keladi.
Bog'liqlik va to'xtash vaqti: Mehnat faoliyati jarayon, boshqa xodimlarning ishini ilgari surish yoki kompaniyadan tashqaridagi voqealar orqali ko'proq yoki kamroq tuzilgan vaqt oralig'ida ro'yxatga olinishi mumkin.
Texnik qurilmaning tartibi : Ko'pincha, tartibga solishning dastlabki rejalari endi eskirgan. Haqiqatan ham, uskunaning keyingi tatbiqlari amalga oshirildi.
tahlil qilish uchun vaziyatlarni tanlash
Ergonomist bajaradigan vaziyatni tanlashda maksimal yoki qoidani chiqarish juda qiyin. U kompaniyaning muammosi va tuzilishiga qarab foydalanadigan mezonlar. Ammo, masalan, vaziyatlar bo'lishi mumkin:
Shikoyatlar eng ko'p bo'lgan joyda
Qaerda oqibatlari jiddiyroq bo'lsa
Muammolar doirasi eng keng bo'lgan joyda
Kompaniya faoliyatida markaziy rol o'ynash
Ko'proq yoki kamroq uzoq muddatga ishlov berish
Faoliyat bo'yicha tahlil qilish
Bir qarashda, har bir kishi mehnat sharoitlari va sog'liq oqibatlari yoki samaradorlik o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri sabab munosabatlarini o'rnatish orqali vasvasaga solinadi. Shovqinli vaziyat karlarni kar qiladi, og'ir yuklarni ko'tarib, mushak-skelet tizimining buzilishi, yomon yorug'lik, ko'zni charchoq va hokazo. Afsuski, bu yondashuv muhim cheklovlarga ega: shovqindan himoya qilish mashinaga kirishni taqiqlashi mumkin va hokazo ...
Darhaqiqat, bunday yondashuv ushbu munosabatlarning xodimning faoliyati orqali o'tishini e'tiborsiz qoldiradi. Haqiqatan ham, u belgilangan maqsadlarga erishish va vazifalar tufayli yuzaga keladigan noqulayliklarni cheklash uchun cheklovlar (ularda yo'q) bo'yicha murosaga keladi. Shu sababli, ergonomist o'zining mehnat faoliyatini ergonomik tahliliga e'tibor qaratishi kerak: u ish sharoitlarining ta'sirini yaratishda operatorning faolligi va faoliyati bilan bog'liq.
Ushbu kontekstda faoliyatni tahlil qilishning roli baholash (masalan, ish yuki) emas, balki jalb qilingan mexanizmlarning tavsifi va tushuntirishidir.
Ergonomist uchun mavjud vositalar
Kuzatish
Kuzatish boshqa usullarga nisbatan ishni ergonomik tahlil qilishning o'ziga xos xususiyati hisoblanadi. Bu yo'naltirilgan ishlarga e'tibor qaratishdir, boshqa yondashuvlar esa "vakilliklarga" tayanadi. Kuzatish ochiq yoki aniq maqsadlarga ega bo'lgan ma'lum toifadagi ma'lumotlarni to'plashga e'tibor qaratish orqali amalga oshirilishi mumkin (biz u holda tizimli kuzatish deb ataymiz).
Kuzatish mumkin bo'lgan keng toifalar: Sayohat, Sayohat yo'nalishi, Aloqa, pozitsiyalar, Amalga oshirilgan harakatlar yoki ma'lumotlar, Texnik tizim va kontekstga sharhlar, Jamoa
Texnik bayonot, so'rovlarni o'tkazish uchun turli xil texnikalar mavjud. Tanlov ergonomist tomonidan cheklovlar va sharoitlarda amalga oshiriladi. Biz ularni bu yerda sanab o'tamiz: Bayonotlar bo'yicha qo'llanmalar, Videoyozuvlar, Faoliyat surunkali, Metriklar
Verbalizatsiyalar
Faoliyatni, mehnat sharoitlarini va ularning oqibatlarini tushunish uchun xodimning so'zlashuvi muhim ahamiyatga ega, chunki: Faoliyatni kuzatish mumkin bo'lgan darajada kamaytirish mumkin; Sharhlar va harakatlar bir lahzada sodir bo'ladi, biz kengroq joylashuvni qayta tiklashimiz kerak; Faoliyatning oqibatlari hamma narsa aniq emas.
Biroq, e'tiborga olish kerak bo'lgan og'zaki nutqda cheklovlar mavjud:
Xodim ishni va uning oqibatlarini ma'ruzachining maqsad va manfaatlari deb hisoblagan holda tasvirlab berdi;
Muntazam operatsiyalar yoki eski o'rganish har doim ham o'z-o'zidan aytilmaydi;
Faoliyatning ba'zi jihatlari og'zaki ifodaga mos keladi
Do'stlaringiz bilan baham: |
