Mavzu: faol tajriba o’tkazish ketma-ketligi. Reja: Faol tajriba ma’lumotlari bo‘yicha empirik modellarni qurish

Kombinatsiyalangan modellash.
Kombinatsiyalangan modellash (tahliliy-imitatsion) tizimlarning tahlili va sintezida tahliliy va imitatsion modellashning fazilatlarini birlashtirishga imkon beradi. Kombinatsiyalangan modellarni quriщda ob’ektning ishlash jarayonini tashkil etuvchi nimjarayon uchun dastlabki dekompozitsiya o’tkaziladi va ular uchun imkon bo’lganda tahliliy modellar ishlatiladi, qolgan nimjarayonlar uchun esa imitatsion modellar quriladi. Bunday kombinatsiyalangan yondashuv tadqiqot qilishda faqat tahliliy va imitatsion modellashdan alohida foydalanish imkoni bo’lmaganda tizimlarning sifatli yangi sinflarini qamrab olishga imkon beradi.

Real modellash.
Real modellashda yoki real ob’ektda butunlayin, yoki uning qismida turli xarakteristikalarni tadqiq qilish imkonidan foydalaniladi. Bunday tadqiqotlar nafaqat normal rejimlarda ishlayotgan ob’ektlarda o’tkazilishi mumkin, balki tadqiqotchini qiziqtirayotgan xarakteristikalarni baholash uchun maxsus rejimlarni tashkillashtirishda (o’zgaruvchilar va parametrlarning boshqa qiymatlarida, vaqtning boshqa masshtabida va h.k.) ham amalga oshirilishi mumkin. Real modellash eng monand bo’lgan modellash hisoblanadi, lekin real ob’ektlarning xossalarini hisobga olganda uning imkoniyatlari chegaralangan bo’lib qoladi. Masalan, korxonaning ABT (Avtomatik boshqarish tizimlari) ni real modellash uchun, birinchidan, shunday ABTni yaratish, ikkinchidan esa, boshqariladigan ob’ektda tajribalar o’tkazish, ya’ni butun korxonada tajribalar o’tkazish talab qilinadi, lekin ko’p hollarda buning imkoni yo’q. Real modellashning turli xilliligini ko’rib chiqamiz.
Modellashda kibernetik modellash o’ziga xos o’ringa ega. Kibernetik modelashtirishda modellarda bo’lib o’tayotgan fizik jarayonlarning ob’ektda bo’lib o’tayotgan jarayonlarga bevosita o’xshashligi bo’lmaydi. Bu holda qandaydir funksiyani eks ettirishga intilinadi va real ob’ekt ‘qora quti’ sifatida qaraladi, unda qator kirishlar va chiqishlar bo’lib, ular orasidagi ba’zi bir aloqalar modellashtiriladi. Kibernetik modellardan foydalanganda ko’pincha tashqi muhitning ta’sirlaridagi ob’ektning xulq taraflari tahlil qilinadi.
Shunday qilib, kibirnetik modellar asosida boshqarishning ba’zi bir axborot jarayonlarini aks ettirish yotadi, bu real ob’ektning xulqini baholashga imkon beradi. Bu holda imitatsion modelni qurish uchun real ob’ektning tadqiq qilinayotgan funksiyasini ajratish kerak va bu funksiyani kirishlar va chiqishlar orasidagi ayrim aloqa operatorlari ko’rinishida mutlaq boshqa matematik bog’lanishlar bazasida va, tabiiy, jarayonning boshqa fizikaviy amalga oshiriladi.