Мавзу: Фалсафий антропология

Шу билан бирга, инсон боласи ижтимоий муҳитда камол топиши, бошқа кишилар таъсири, таълими, тарбиясида бўлиши, кишилар билан ўзаро ижтимоий муносабатларда бўлиши, ўзи ҳам ижтимоий фаолият кўрсатиши, фикрлаши, жисмоний ва маънавий қобилиятларини ривожлантириши моддий ва маънавий бойликлар ишлаб чиқариши зарур. Булар унинг руҳий-маънавий ва ижтимоий жиҳатларидир. Улар инсонда туғма бўлмай, балки тарихий тараққиётнинг, ижтимоий, иқтисодий ва маънавий муносабатларнинг маҳсулидир.

• Шу билан бирга, инсон боласи ижтимоий муҳитда камол топиши, бошқа кишилар таъсири, таълими, тарбиясида бўлиши, кишилар билан ўзаро ижтимоий муносабатларда бўлиши, ўзи ҳам ижтимоий фаолият кўрсатиши, фикрлаши, жисмоний ва маънавий қобилиятларини ривожлантириши моддий ва маънавий бойликлар ишлаб чиқариши зарур. Булар унинг руҳий-маънавий ва ижтимоий жиҳатларидир. Улар инсонда туғма бўлмай, балки тарихий тараққиётнинг, ижтимоий, иқтисодий ва маънавий муносабатларнинг маҳсулидир.
• Инсоннинг бу кўриб чиққан табиий-биологик, руҳий-маънавий ва ижтимоий жиҳатларининг ҳеч бири инсонда алоҳида мавжуд бўлмай, балки улар ўзаро бир-бирлари билан чамбарчас боғланиб кетган бўлиб, улар ўзаро таъсир ва акс таъсирда бир-бирини ривожлантириб, бойитиб, такомиллашиб, ўзгариб боради.

Инсонга нисбатан фақат соф ижтимоий ва руҳий назардан ёндашув, унинг табиий биологик жиҳатларини эътиборга олмаслик, уни ташқи табиий муҳитдан ажратиб қараш ҳам уни ғайри табиий кучдир, деган хулосага олиб келади. Бунинг нотўғрилиги шундаки, инсон ҳам бошқа табиий-биологик тирик мавжудотлар каби туғилиш, ўсиш, улғайиш, ташқи табиий муҳитга мослашиш, касалланиш, қариш, кексайиш ва ўлиш каби жараёнларни бошидан кечиради.

• Инсонга нисбатан фақат соф ижтимоий ва руҳий назардан ёндашув, унинг табиий биологик жиҳатларини эътиборга олмаслик, уни ташқи табиий муҳитдан ажратиб қараш ҳам уни ғайри табиий кучдир, деган хулосага олиб келади. Бунинг нотўғрилиги шундаки, инсон ҳам бошқа табиий-биологик тирик мавжудотлар каби туғилиш, ўсиш, улғайиш, ташқи табиий муҳитга мослашиш, касалланиш, қариш, кексайиш ва ўлиш каби жараёнларни бошидан кечиради.
• Фаннинг ҳозирги тараққиёти инсоннинг истеъдоди, қобилияти, бирор соҳа ёки мутахассисликка, ҳунарга мойил бўлишида биологик омилларнинг катта таъсири борлигини исботлади. Ўз навбатида, руҳий ва ижтимоий омиллар ҳам кишиларнинг табиий-биологик жиҳатларига кучли таъсир кўрсатади. Руҳий ва ижтимоий омиллар кишиларнинг жисмоний ривожланишига, насл қолдиришга, саломатлигига, умрининг узайишига катта таъсир қилади. (Бу таъсир ижобий ёки салбий бўлиши мумкин). Халқ бекорга «Соғ танда соғлом ақл»,- демайди. Ва аксинча, руҳан соғлом бўлган киши жисмонан ҳам бақувват бўлади.