Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

Materiyaning tashkiliy-struktura darajalari. Mate­riyaning tashkiliy-struktura darajalari moddiy sistema­lar­ning tashkiliy jihatdan uYushganligi va faolligiga qarab bir-biridan farq qiladi. Bu darajalar fazo-vaqt strukturasining sifatiy xususiyatlari bilan ajralib tu­radi. Ular: noorganik daraja («notirik tabiat»), organik daraja («tirik tabiat») va sotsial daraja («jamiyat») deb ataladi. Sifatiy jihatdan eng quyi darajada uYushgan va eng passiv (inert) daraja noor­ganik darajadir. Bu dara­jada atom yadrosi, yadro, atom va mole­kulalar majmuasi, mo­lekulyar birikmalar, jismlar, er shari, osmon jismlari, Quyosh sis­temasi va boshqa planetar sistema­lar, Yulduzlar to‘pi, Gallaktika, metagalaktika va koinotning quyi darajada uYushgan fazo-vaqt aloqadorliklari namoyon bo‘ladi. Bunga nisbatan uYushganroq va faolroq fazo-vaqt sis­temasi orga­nik daraja deyiladi. Unga organik molekulyar sis­temalar, tirik organizmlarning xilma-xil ko‘rinishlari, bir hujayrali suv o‘tlari va sodda jonivorlardan tortib, mu­rak­kab tuzilgan umirtqalilargacha, sodda hayvonlardan to maymun­lar va odamlargacha kiradi.
Odamlardan tashkil top­gan turli murakkablikdagi ijtimoiy sistemalar sotsial da­rajaga man­subdir. Bu darajada ongga, fikrga ega bo‘lgan in­sonlar faoliyat ko‘rsatganligi sababli u eng uYushgan va faol daraja hisoblanadi. YUqorida aytilgan tashkiliy-struk­tura (tuzilish) darajalari bir-biridan moddiy aloqadorliklar sifati va miqdoriga ko‘ra, unda etakchilik qiluvchi harakat shakliga ko‘ra bir-biridan farq qiladi. Masalan, noorganik darajada mexa­nik, fizik, ximiyaviy va geologik harakat shakllari faoliyat ko‘rsatsa, organik dara­jada Yuqoridagi harakat shakllariga biologik harakat qo‘shiladi va u mazkur darajada etakchilik qiladi, sotsial da­rajada yana bir harakat shakli ijtimoiy harakat faoliyat ko‘rsatib, u ushbu darajada etakchilik qiladi.