Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

Borliqning asosiy yashash shakllariga
fazo va vaqt kiradi.
Fazo va vaqt
tushunchalari, ko‘p hollarda, forsiy til ta’sirida yozilgan adabiyotlarda makon va

---

zamon deb ham ataladi. Bu tushunchalar fazo va vaqning tashqi, nisbiy
xususiyatlarinigina aks ettiradi, xolos. Fazo narsalar joylashadigan joy ma’nosida,
vaqt esa hodisalar bo‘lib o‘tadigan muddat ma’nosida ishlatiladi.
Inson o‘zining kundalik hayotida «masofa», «uzunlik», «joy», «o‘rni»,
«ko‘lami», «miqyosi», «makoni», «balandligi», «eni», «bo‘yi», «baland», «past»,
«yuqori», «quyi», «ichi», «tashqarisi», «o‘ng», «chap», «oldi», «orqasi», «o‘ngi»,
«teskarisi», «chuqur», «sayoz», «tubi», «yuzasi», «satxi», «osti», «usti», «yoni»,
«tevarak atrofi», «yaqin», «uzoq» singari fazoga oid, «lahza», «payt», «davr»,
«zamon», «fasl», «kecha», «bugun», «ertaga», «indin», «o‘tgan payt», «oldin»,
«hozir», «shu payt», «shu on», «keyin», «endi», «o‘tmish», «kelajak»,
«davomiylik», «erta», «kech», «azaliylik», «abadiylik», «mangulik» kabi vaqtga
oid tushunchalarga duch keladi. Bu tushunchalar voqea va hodisalarga nisbatan
qo‘llaniladi. Fanda hodisa deb fazo va vaqt nuqtasiga, ya’ni «shu on» va «shu joy»
ga aytiladi. SHu jihatdan dunyo «shu joy» va «shu on» lar majmuasidan iborat.
Fazo
- vaqtning muayyan lahzasida bu dunyoni tashkil etgan nuqtalarning o‘zaro
joylashish tartibini ifodalasa, 
vaqt 
esa - fazoning har bir nuqtasida ro‘y beruvchi
hodisalarning ketma-ketligi, davomiyligi tartibini ifodalaydi. SHu tarzda fazoni
vaqt bilan, vaqtni fazo bilan belgilash mumkin. 
Fazo va vaqt - borliqning umumiy yashash shakllari bo‘lib, fazo dunyoni
tashkil etuvchi ob’ektlar va ularning tarkibiy nuqtalarining o‘zaro joylashish
tartibi, ko‘lami va miqyosini ifoda etadi, vaqt esa dunyoda sodir bo‘luvchi hodisa
va jarayonlarning ro‘y berish ketma-ketligi tartibi va davomiyligini ifodalaydi. 
Fazo va vaqtning tabiati va mohiyati haqida qadimdan faylasuflar xilma-xil
nuqtai nazarlarni ilgari surib kelishadi. Ularni umumlashtirib, ikki yirik
konsepsiyaga ajratish mumkin. Bu konsepsiyalar substansial va relyasion
konsepsiyalar deb ataladi. Substansial konsepsiyada fazo va vaqtning absolyut
jihatlari, relyasion konsepsiyada esa ularning nisbiy jihatlari absolyutlashtiriladi.