Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

Kalvinizm.
 
Diniy islohotning boshqa bir yirik arbobi Jan Kalvin (1509-1564)
edi. Uning 1536 yilda nashr etilgan «Xristian dinidagi ko’rsatmalar» degan bosh
asari, protestantizm ta’limot sifatida shakllanganidan keyin yangi bir diniy yo’nalish -
kalvinizmning asosi bo’lib qoldi.
Dastlabki islohot arboblaridan farqli o’laroq, Kalvin uchun diqqat markazi Injil
emas Tavrot bo’lib qoladi. Kalvin absolyut taqdir haqidagi ta’limotni ishlab chiqdi.
Bu ta’limotga ko’ra, barcha odamlar xudoning biz uchun noma’lum bo’lgan irodasiga
asosan mag’firat qilinganlar va mahkum etilganlar toifasiga bo’linadi. Inson va imon,
na «xayrli ishlar» bilan taqdirga yozilganni o’gartira olmaydi: mag’firat qilinganlar
najotga mahkum, mag’firatdan mahrum bo’lganlar esa abadiy azobga mahkumdirlar.
Taqdir haqidagi ta’lim shunday asosga qurilganki, Iso ham bizning gunohlarimiz
uchun azobu uqubatlarga giriftor qilingan edi.
Protestant cherkovining kalvinistik yo’nalishdagi davomchilari (kalvinistlar yoki
reformatorlar) Shotlandiya, Gollandiya, Shimoliy Germaniya, Fransiya, Angliyada
keng obro’ga va ta’sirga ega edilar.
Presviterianlar.
Presviterianlik kalvinistik cherkovdan kelib chiqqan bo’lib,
(yunoncha eng 
eski
) mo’’tadil puritanlardir. 1592 yili Shotlandiya parlamenti bu
ta’limotni asosiy mafkura deb hisoblash haqida qaror qabul qilgan. Bu jamoa boshida
uning a’zolari tomonidan saylangan presviter turadi. Jamoalar mahalliy va davlat
ittifoqlariga birlashadi. Diniy marosim ibodat, presviterning mav’izasi, oyatlarni

---

kuylashdan iborat. Liturgiya bekor qilgan, na «din ramzi» va na «otche nash»
o’qilmaydi. Faqat dam olish kunlari bayram kuni deb hisoblanadi.
Anglikan cherkovi.
Anglikan cherkovi - Angliyaning davlat cherkovi 1534 yilda
mahalliy katolik cherkovi Rim qiroli Genrix VIIIni cherkov boshlig’i deb e’lon qildi,
ya’ni cherkov qirol hokimiyatiga bo’ysundirildi. XVI asr o’rtalariga kelib ibodatni
ingliz tilida olib borish joriy etildi, postlar bekor qilindi, but va sanamlar olib
tashlandi, ruhoniylar uylanmasligi majburiy bo’lmay qoldi. «Mo’’tadil yo’l»
ta’limoti, ya’ni Rim katolisizmi va protestanizm orasidagi o’rtacha yo’l shakllandi.
Anglikan diniy ta’limoti «Umumiy ibodatlar kitobi»da aks ettirilgandir.