Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

Mazmun
muayyan narsa, hodisa, jarayonlarning o‘ziga
xos sifati, xususiyatlari, muhim belgilari, elementlarning yig‘indisini anglatsa, 
SHakl
mazmunning mavjudlik usuli, narsa va hodisalarning ichki hamda tashqi tuzilishini
ifoda etadi. Masalan, narsa va jismning mazmuni moddiyligida va harakatda
ekanligidadir. Xuddi shunday, atomning mazmuni uning tarkibidagi 30dan ortiq
manfiy, musbat va nol zaryadli elementar zarralar, ularning rezonanslari, elektron
maydon kabilarning shunchaki mexanik birligidangina iborat emas. Ayni paytda,
ularning harakati muayyan maydonlar orqali bir – biriga ta’sir va aks ta’sir
ko‘rsatishini ham bildiradi. Atomning shakl uning tarkibiga kiruvchi elementar
zarralarning joylanish tartibi, zarralar va maydon orasidagi munosabat asosida yuzaga
keluvchi aloqalar, bog‘lanishning xususiyati bilan belgilanadi. SHuningdek, har
qanday badiiy asarning mazmuni unda aks ettirilgan voqea orqali g‘oya va obrazlar
tizimini bildirsa, shakli shu asarning tuzilishi, tili, hamda hikoya, roman va shu
kabilar tarzida ifodalanadi.
Faylasuflardan ayrimlari shakl va mazmunning mavjudligini inkor etsalar,
boshqalari shakl va mazmunning o‘zaro birligini anglamaganlar. Jumladan, Aristotel
marmardan xaykal yo‘nayotgan haykaltaroshni kuzatar ekan, shakl mazmundan
bo‘lak va mustaqil mavjud bo‘ladi, unga mazmun tashqaridan kiritiladi, shu tufayli
marmar jonlanadi, degan xulosaga keldi. I.Kant esa mazmun va shaklni faqat inson
aqli, tafakkurining mahsuli, natijasi deb tushundi. Gegel mazmun va shakl
dialektikasini tan olgan bo‘lsa ham, lekin mazmun ham, shakl ham mutlaq g‘oya
rivojlanishining bosqichlari, turli ko‘rinishlardagi ifodasidir, degan fikr yuritgan.
Hozirgi zamon falsafasi vakillaridan biri, fizik olim E. SHredingerning fikricha,
voqelikda narsalardan mustaqil shakllargina mavjud, jumladan, «elementar»

---

zarralarning moddiylikka aloqasi yo‘q, ular har qachongiday, sof shakl olamda
shakldan bo‘lak hech nima bo‘lishi mumkin emas.