Мавзу: Фалсафа фанининг предмети, ма=сади, вазифалари ва муаммолари

MANTIQIY KVADRAT
– hukmlar o‘rtasidagi munosabatni esda saqlab
qolish uchun foydalaniladigan ko‘rgazmali diagramma.
MANTIQIY SEMANTIKA YOKI SEMANTIK MANTIQ
– (grek.
semanticas – anglatuvchi, bildiruvchi) – mantiqning muhim bir tarmog‘i bo‘lib,
tushuncha, hukmda ifodalangan so‘zlar ma’nosini o‘rganadi.
MANTIQIY XATO
– tushuncha, hukm, hulosa chiqarish, isbotlash jarayonida
tafakkur qonuni va shakllarini buzish natijasida kelib chiqadigan xato.
MANTIQIY QARAMA
– qarshilik – fikrlash jarayonida nozidlik qonunini
buzish asosida kelib chiqadigan chalkash muhokama.
MANTIQIY QONUNLAR
– to‘g‘ri tafakkur qonunlari.
MANTIQ QONUNLARI
– inson tafakkuriga xos qonunlardir. Mantiq
qonunlari obektiv olamning inson ongidagi in’ikosidan iboratdir. Formal mantiqning

---

to‘rtta asosiy qonuni bor: ayniyat, nozidlik, uchinchisi istisno, etarli asos qonunlari.
Bu qonunlar to‘g‘ri fikrlashning zaruriy shartidir.
MATEMATIK MANTIQ
– matematikaning bir yo‘nalishi bo‘lib, u fikrlash
jarayonini o‘rganishga matematik metodni qo‘llaydi. Matematik mantiq formal
mantiq rivojining yangi bosqichi bo‘lib, u an’anaviy mantiqdan so‘ng mustaqil soha
bo‘lib maydonga keldi.
MODUS
(lot. modus – usul, o‘lchov) formal mantiqda sillogizm figuralaridagi
hukmlarning miqdor va sifat jihatdan birlashgan turlari tushuniladi. 
MURAKKAB HUKM
– Mantiqiy bog‘lovchilar orqali ikki va undan ortiq
oddiy qat’iy xukmlardan tashkil topgan xukm. Murakkab hukmlar ayiruvchi,
birlashtiruvchi, shartli va ekvivalent bo‘ladi.
MUHIM BELGI
– predmet va hodisalarning mavjudligi uchun zarur bo‘lgan
belgidir.
MANTIQIY KVADRAT
– hukmlar o‘rtasidagi munosabatni esda saqlab
qolish uchun yaratilgan ko‘rgazmali diagramma
NATIJA
– asosdan zaruriy ravishda kelib chiqadigan fikr. SHartli hukm
qismlaridan biri: shartli aytilgan qism asos, shart asosida vujudga keladigan qism
natijadir. Bir necha hukmdan chiqarilgan hulosa ham natija deyiladi.
NEGO
– lotincha «inkor qilaman» degan so‘z bo‘lib, birinchi unli harfi (E),
muminkor hukmning, ikkinchi unli harfi esa (O) juz’iy inkor hukmining simvolik
ifodasi.
NEOLOGIZM
(grek. neos – yangi, logos so‘z) – tilda yangi so‘zlarning
paydo bo‘lishi. Bu so‘zlar inson amaliy faoliyati, ilmiy bilimlarining rivojlanishi
asosida paydo bo‘ladi.
NOM
– predmet, hodisa, jarayonlarning tildagi ifodasi. Nom yakka
predmetlarni (Toshkent, Al- Xorazmiy), bir guruh predmetlarni (halq, o‘rmon),
hodisa va jarayonlarni (tinchlik, sezgi) aks ettirishi mumkin. Nom problemasi bilan
mantiqda G. Frege batafsil shug‘ullangan.
NOMINAL TA’RIF
– (lot. definitio nominalis) – tushunchada ifodalangan
so‘zning ma’nosini aniqlash. Nominal chetdan kirgan so‘zlarning ma’nosini aniqlash,
ilmiy aylanmaga yangi terminlar kiritish uchun ham ishlatiladi.