Mavzu: f I z I k

4.Qidiruv tizimlari 
Qidiruv tizimlari yordamida turli veb-saytlardan bizga kerak bo’lgan 
ma’lumotlarni sanoqli soniyalar ichida qidirishimiz va ulardan foydalanishimiz 
mumkin bo’ladi. Albatta Internet tarmog’ida turli xil ko’rinishda axborotlar ko’plab 
topiladi. Shunday ekan bu axborotlar ichidan bizga kerakli bo’lgan ma’lumotlarni 
topish muammosi kelib chiqadi. Bunda bizga kerak bo’lgan ma’lumotni to’g’ri 
tavsiflashimiz muhim ahamiyatga ega. Bu tavsif bir yoki bir necha so’zlar birikmasidan 
tashkil topishi mumkin. Ushbu tavsifni qidiruv tizimiga to’g’ri va aniq keltirishimiz 
kerak bo’ladi. Keyin qidiruv tizimi foydalanuvchi kiritgan ma’lumotni tahlil qilib shu 
ma’lumotlar asosida shunday kalit so’zlarga ega bo’lgan ma’lumotlarni topib beradi. 
Bunda biz qidirayotgan axborotimiz ixtiyoriy formatda bo’lishi mumkin. Ya’ni biz 
qidirayotgan ma’lumot rasm, video, musiqa va boshqa ko’rinishlarda ham bo’lishi 
mumkin. Bunday ma’lumotlarni qidirayotda qidiruv tizimlariga formatini ko’rsatib 
o’tish yoki belgilab qo’yish tavsiya etiladi.
Internet tarmog’ida bunga o’xshash ma’lumotlar turli tillarda bir qancha bo’lishi 
mumkin. Bunda bizga kerak ma’lumotni qanday tilda bo’lishi mumkinligini kiritib 
o’tishimiz, bizga kerak ma’lumotni tez va aniq topishimizga yordam beradi. 
Ma’lumotlar vaqt o’tishi bilan eskirib qolishi ham mumkin. Bizga kerak ma’lumotning 
joylashtirilgan sanasi bo’yicha qidirish imoniyati ham bor. Xozirgi kundagi eng 
ommabop qidiruv tizimlari. https://searchenginewatch.com saytning tahliliga ko’ra 
quyidagi qidiruv tizimlari eng ommabop hisoblanadi. 
1) www.google.com — oyiga 1,6 milliard har xil foydalanuvchilar tomonidan 
tashrif buyurilgan. 
2) www.bing.com — oyiga 400 million har xil foydalanuvchilar tomonidan 
tashrif buyurilgan 

---

. 3) www.yahoo.com — oyiga 300 million har xil foydalanuvchilar tomonidan 
tashrif buyurilgan.
4) www.ask.com — oyiga 245 million har xil foydalanuvchilar tomonidan tashrif 
buyurilgan.
Shu qatorda o’zimizning www.uz Milliy axborot-tizimimizni aytib o’tishimiz 
mumkin. 
www.uz — bu bizning internet tarmog’imizdagi ma’lumotlardan qulay tarzda 
foydalanish imkonini beruvchi milliy tizimimizdir. Milliy axborot qidiruv tizimi 
rivojlantirish ishlari UZINFOCOM markazi tomonidan amalga oshirilib boriladi. [3,4] 
Google axborot qidiruv tizimi qo’shimcha imkoniyatlari. 
Eng ommabop hisoblangan google qidiruv tizimidan foydalanishdagi 
qo’shimcha afzalliklarini va imkoniyatlari:

---

- Google qidiruv tizimi yordamida qidiruv kalitida imlo xatolik mavjud bo’lsa 
uni to’girlab beradi; 
- Agar qidirilayotgan kalit so’zimizdan keyin shu saytdan qidir deb ham aytib 
o’tishimiz mumkin. “kalit” site:url ko’rinishida bo’ladi; 
- Agar qidirilayot ma’lumotimiz formati aniq bo’lsa uni ham kiritib o’tishimiz 
mumkin. “key” filetype: “fayl kengaytmasi” ko’rinishida yozishimiz kerak bo’ladi;
- Agar biz kiritayotgan kalit so’zimiz nimani anglatishini bilmoqchi bo’lsangiz. 
Bunda define: “kalit” ko’rinishda bo’lishi mumkin; 
- Google qidiruv tizimi yordamida ixtiyoriy matematik amallarni bajarishimiz 
mumkin bo’ladi; 

---

- Qidirayotgan ma’lumotimizni qanday title ichida bo’lishi kerakligini kiritib 
o’tish imoniyati ham mavjud. Bunda biz “kalit” intitle:”title” ko’rinishida yozish 
kifoya. Yuqorida keltirilgan qidiruv tizimlari qatorida yana ko’plab qidiruv tizimlari 
mavjud va ushbu qidiruv tizimlari orqali ulardan oqilona foydalangan holda istalgan 
ma’lumotimizga ega bo’lishimiz mumkin