Мавзу: ер қобиғининг ва органик дунёсининг ривожланиш тарихи

Энг қадимий қуш – археоптерикс
Барча қушларнинг аждоди
-
протоавис

---

•
Ўша вақтларда Дунё океанида улкан денгиз тошбақалари 
(архелонлар) яшашган. Уларнинг узунлиги деярли 4 м га, 
вазни 4 тоннагача борган
Йирик моллюска аммонит.
Йирик денгиз тошбақаси архелон

---

Юра даврининг ўсимликлари

---

•
Ернинг ҳозирги кўринишига олиб келган охирги ривожланиш босқичи
кайнозой эрасига тўғри келади. Унинг давомийлиги олдингиларига
нисбатан анча кам – 70 млн йилга яқин бўлиб, ўз навбатида учта: палеоген
(66-25 миллион йиллар олдин), неоген (25-0,7 миллионлар йиллар олдин)
ва антропоген (0,7 миллион йилдан - ҳозиргача) даврларига бўлинади.
Кайнозойнинг бошларида альп бурмаланиш жараёнлари ўзининг
кульминациясига чиқади, кейинги эпохаларда материкларнинг ер юзаси
аста-секин ҳозирги кўринишига эга бўлади. Атлантика ва Ҳинд
океанларининг ўлчами анча ошган. Ўсимлик ва ҳайвонот оламида ҳам
муҳим ўзгаришлар содир бўлган. Энг муҳими ақилли одам пайдо бўлган
ва ўзининг оламшумул қудратига эришган. Шу вақтда ҳашаротхўрлардан
приматлар, улардан эса одам келиб чиққан.
•
Материкларнинг контури, рельефининг ҳозирги кўриниши, ҳозиргига
яқин иқлим шароитларида органик дунёнинг шаклланиши кайнозой эраси
давомида шаклланган. Шунинг учун ҳам унинг тарихи батафсилроқ
кўрилиши лозим.

---

Литосфера плиталарининг палеоген даврида тутган ўрни

---

•
Органик дунёси.
Кайнозойда Евросиёнинг Ўрта ер денгизи
минтақасидан шимолда иқлим ва органик дунё мезозой эрасининг
охиридагига қараганда ўзгача бўлган (246-расм). Жанубда иқлим
иссиқ ва нисбатан нам, шимолий районларда эса мўътадил илиқ ва
нам бўлган. Бундай шароитларда кўпчик авлодлари ва оилалари
ҳозирги вақтда ҳам мавжуд бўлган бой, асосан дарахтсимон ёпиқ
уруғли флора ривожланган. Шимолда булар игнабарглилар
аралашган барг ташловчи дуб, бук, ёнғоқ, каштандан иборат
ўрмонларни
ташкил
этган.
Жанубда
пальмалар,
тропик
игнабарглилари, папоротниклар ҳукмдорлик қилишган. Майсали
ўтлар ҳали кенг тарқалмаган. Асосан сутэмизувчилардан иборат
бўлган фауна шаклланган бўлиб, уларнинг орасида йиртқичлар
(кейинчалик қирилиб кетган) ва туёқлилар устуворлик қилишган.
Ҳақиқий қушлар ҳам пайдо бўлган. Бу ҳудуднинг флора ва
фаунаси кейинчалик ҳозирги органик дунёни ҳосил қилган.
•
Палеогеннинг ҳайвонот дунёси бўр давридаги оламшумул
қирилишдан кейин сезиларли даражада янгиланган. Қуруқликдаги
ва денгиздаги улкан рептилиялар йўқолиб кетади. Уларнинг
ўрнини тез ривожланаётган сутэмизувчилар эгаллайди.

---