Mavzu: Energiya turlari. Quvvat

Mavzu: Energiya turlari. Quvvat

Mavzu: Energiya turlari. Quvvat

• a) Ta’limiy: O’quvchilarga Energiya turlari. Quvvat haqida tushuncha berish.
• b) Tarbiyaviy: O`quvchilarga mustaqil fikr yuritishni, olgan bilimlarini hayot bilan bog`lay olishni, ilmiy dunyoqarashlarini shakllantirish, estetik did axloqiy sifatlarini kasb-hunarga bo`lgan qiziqishlarini tashkil toptirish
• c) Rivojlantiruvchi: Mustaqil ishlash va fikrlash orqali bilim olishga, xotirani mustahkamlashga, tez fikrlashga o`rgatish, fanga qiziqishini ortirish.
• Darsning turi: Amaliy, nazariy, aralash, noan`aviy, ananaviy.
• Darsning usuli: Aqliy hujum, savol-javob, guruhlarda ishlash, Express test.
• Darsning jihozi: Darslik, kompyuter, videoproyektor, tarqatma materiallar.

1	Tashkiliy qism	2 daqiqa
2	O’tilgan mavzuni takrorlash	15 daqiqa
3	Yangi mavzu bayoni	15 daqiqa
4	Mustahkamlash	10 daqiqa
5	Uyga vazifa	3 daqiqa

Tashkiliy qism

Tashkiliy qism

• O’quvchilar bilan salomlashish
• Davomatni aniqlash
• Darsga tayyorgarlik ko`rish

Takrorlash

Takrorlash

1. Kuch birligini ko‘rsating.

A) kg. B) m. C) N. D) J.

2. 15 kJ necha Joulga teng?

A) 150. B) 1500. C) 15000. D) 150000

3. Quyidagilardan qaysi birining birligi asosiy fizik kattalik hisob lanadi?

A) Zichlik. B) Hajm. C) Kuch. D) Vaqt.

4, Quyidagilardan qaysi birla rida mexanik ish bajarilmaydi? 1. O‘quvchi uy ishini yozmoqda. 2. Traktor yer haydamoqda. 3. Haydovchi avtomobilni bosh qar moqda.

A) Faqat 1. B) Faqat 2. C) Faqat 3. D) 1 va 3 da.

5. Bosim birligini ko‘rsating.

A) Pa. B) m. C) N. D) J

O‘zaro ta’sirlashuvchi jismlarning bir-biriga nisbatan joylashuvi tufayli ega bo‘lgan energiyasi potensial energiya deb ataladi.
Buraladigan soatlarda prujinasini siqib, unda potensial energiya hosil qilinadi. So‘ngra prujina asta-sekin yoyilib soat mexanizmini, ya’ni strelkalarni harakatga keltirib, mexanik ish bajaradi.
=mgh
Daryolarni to‘sib, to‘g‘onlar quriladi. Bunda suvning balandligi ko‘tariladi. So‘ngra bu suv maxsus quvurlar orqali tushirilib, suv yo‘liga o‘rnatilgan parraklarni aylantiradi. Jismlar potensial energiyadan tashqari kinetik energiyaga ham ega bo‘lishi mumkin.
Kinetik energiya jismlarning tezligi tufayli mavjud bo‘ladi.
Tabiatda energiyaning ko‘pgina turlari mav jud. Issiqlik energiyasi, elektr energiyasi, yadro energiyasi, quyosh energiyasi va h.k.
Insonlar va hayvonlar ham faoliyat ko‘rsatishlari uchun energiya sarflaydilar. Ular bu energiyani iste’mol qiladigan oziqalaridan oladilar. Har kuni katta yoshli kishilarga 15 000 000 J, maktab yoshidagi bolalarga (11–15 yosh) – 12 000 000 J energiya kerak bo‘ladi.
Ishning tez yoki sekin bajarilishini ko‘rsatadigan kattalik sifatida quvvat tushunchasini kiritamiz.
Quvvatni N bilan belgilasak, uni topish uchun bajarilgan ishni, shu ishni bajarish uchun ketgan vaqtga bo‘lish kerak.
Quvvat deganda, biror vaqt bo‘lagi ichida (1 sekundda) bajarilgan ish tushuniladi.
N=
N – quvvat, A – ish, t – vaqt.
Quvvat birligi sifatida vatt (W) qabul qilingan.
1 W =
Bu birlik bug‘ mashinasini birinchi bo‘lib o‘ylab topgan ingliz ixtirochisi J. Uatt (Watt) sharafiga qo‘yilgan
Kundalik turmushda avtomobil dvigatellarining quvvatini ot kuchi (o. k.) deb ataladigan birlikda ham o‘lchanadi. Bu bilan mashina motorining quvvati yuk tortuvchi otning kuchi bilan taqqoslanadi.
1 o.k. = 735,5 W.

Mustahkamlash

Mustahkamlash

1. Qaysi turdagi energiya boshqa turdagi energiyaga yoki ishga oson aylanadi?

A) Elektr energiyasi. B) Mexanik energiya. C) Issiqlik energiyasi. D) Yorug‘lik energiyasi.

2. 2942 W ga teng bo‘lgan quvvatni ot kuchida ifodalang. A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

3. Asakada chiqadigan «Matiz» ru sumli avtomobil dvigatelining quvvati 38246 W ga teng. Uni «ot kuchi»da ifodalang. A) 75. B) 52. C)38. D) 80.

4. Yugurish musobaqasida qatnashgan o‘quvchining quvvati 700 W ga teng bo‘ldi. 100 m masofani 15 sekundda bosib o‘tsa, bajargan ishi nimaga teng bo‘ladi?

_____________________________________________________________

5. Xonadagi ventilyatorning quvvati 35 W. Uning 10 min. da bajargan ishi nimaga teng?

_____________________________________________________________

Uyga vazifa

Uyga vazifa

1. Darslikda berilgan mavzuni o’qib kelish.

2. Savollarga javob yozib kelish.

3. Mavzuga doir savollar tuzib kelish.