Mavzu: Elеmеntlar Davriy sistеmasi va Davriy qonuni

Xrom (III)-oksidi amfoter xossaga ega bo‘lgan barqaror birikmadir. U yashil rangli kukun. Kislotalar bilan ham, ishqorlar bilan ham reaksiyaga kirishib, tuzlar hosil qiladi:
Cr₂О₃ + 6HNO₃ = 2Cr(NO₃)₃ + 3Н₂О
Cr₂O₃ + 2NaOH = 2NаСrO₂ + H₂O
Xrom (III)-oksidi laboratoriya sharoitida ammoniy dixromatni qizdirib olinadi:
(NH₄)₂Cr₂O₇ → Cr₂O₃ + N₂↑ + 4H₂O
Xrom (III)-gidroksidi ham amfoter xossaga ega. Xromning uch valentli tuzlariga ishqor ta’sir ettirilib olinadi:
CrCl₃ + 3NaOH = Cr(OH)₃ + 3NaCl
Xromning uch valentli birikmalaridan bo‘lgan xromli achchiqtoshlar ko‘nchilik sanoatida terilarni oshlash uchun ishlatiladi. Xromli achchiqtoshlarga kaliy xromli achchiqtosh — K₂SO₄ • Cr₂(S0₄)₃ • 12Н₂О, ammoniy xromli achchiqtosh — (NH₄)₂SO₄ • Cr₂(SO₄) • 6H₂O lar misol bo‘la oladi va ular sulfatli qo‘shaloq tuzlardir.
Xrom (VI)-oksidi — kislotali oksid. To‘q qizil rangli kristall modda. Ishqorlar bilan reaksiyaga kirishib, natriy xromat tuzini hosil qiladi:
СrО₃ + 2NaOH = Na₂CrO₄ + H₂O
СrO₃ kuchli oksidlovchi. Oddiy va murakkab moddalarni oksidlab, o‘zi Сr₂О₃ ga qadar qaytariladi:
3S + 4СrO₃ = 3SO₂ + 2Сr₂О₃
Yuqori haroratda parchalanib, Сr₂О₃ ni hosil qiladi:
4СrО₃ = 2Сr₂О₃ + 3О₂
СrO₃ ni laboratoriya sharoitida kaliy dixromatga (K₂Сr₂О₇) konsentrlangan sulfat kislota ta’sir ettirib olinadi:
K₂Сr₂О₇ + H₂SO₄ → 2СrО₃ + K₂SO₄ + H₂O
Xrom (VI)-oksidiga ikki xil kislota to‘g‘ri keladi: Н₂СrO4 – xromat kislota, Н₂Сr₂О₇ — dixromat kislota.
Xromat kislota (H₂CrO₄) beqaror, faqat suyultirilgan eritma holidagina mavjud.
Xromat kislotaning tuzlari xromatlar deyiladi va ular sariq rangda bo‘ladi. Dixromat kislota tuzlari dixromatlar deyilib, to‘q sariq rangli bo’ladi.
Xromat va dixromat kislotalaming natriyli, kaliyli va ammoniyli tuzlari barqaror va suvda yaxshi eriydi.