Mavzu: elektrostansiyalar

Eng yirik gidroelektr stansiyalar

Nomi	Erishilgan quvvatlar, MW	Turbinalar soni	Qurilgan yillari
Chorvoq GES	620,5	4	1970-1972
Xo'jakent GES	165	3	1976
Andijon GES	140	3	1980-1981
Chirchiq GES	190	4	1948-1949
G’azalkent GES	120	4	1960-1961

Eng yirik issiqlik elektr markazlari

Nomi	Erishilgan quvvatlari MW	Qurilgan yillar	Joylashgan shahar
Farg'ona IEM	3.30	1956-1979	Qirguli
Muborak IEM	60	1985-1988	Muborak
Toshkent IEM	30	1939-1954	Toshkent

Eng yirik issiqlik elektr stansiyaiari

Nomi	Erishilgan quvvatlari MW	Turboagregatlar soni	Qurilgan yillar	Joylashgan shahar
Sirdaryo IES	3000	10	1972-1981	Shirin
Yangi Angren IES	1800	6	1985	Nurobod
Toshkent IES	1860	12	1963-1971	Toshkent
Navoiy IES	1250	11	1963-1981	Navoiy
Angren IES	484	8	1957-1963	Angren
Taxiatosh ORES	730	5	1961-1990	Taxiatosh

Neytron guruhi

Atom elektr stansiyalar (AES) da atom (yadro) reaksiyasi natijasida ajralib chiqqan issiqlik natijasida suv bug'ga aylanadi. Bug' esa, o'z navbatida, turbinalarni, turbinalar esa generatorni ishga tushiradi. Generatordan elektr energiyasi olinadi (1-rasm).

O'zbekistonda AES lar qurilmagan.

AES ning ishlashi IES ga o’xshashdir .

Generator rotorini bulardan tashqari shamol yordamida, dengiz va okeanlarda suv ko'tarilishi va pasayishidan foydalanib turbinalarni aylantirish orqali elektr energiyasini olish mumkin. Shamol elektrostansiyalari havo oqimlari doimiy ko'chib turadigan joylarda, masalan, dengiz qirg'og'ida yoki ochiq tekisliklarda quriladi. Odatda, ular iste' molchilardan uzoqda joylashadi.

Elektrostansiyalar elektr energiyasini ishlab chiqarishi jihatdan foydali bo'lsa, faoliyati jarayonida zarari ham bor. Masalan: issiqlik elektrostansiyalari ko'plab gaz, ko'mir, neft maxsulotlarini yoqishda atmosferani ko'p miqdorda bug'laydi. Havoga tutun bilan ko'rsatilgan kul stansiya atrofidagi o'nlab kilometr masofadagi er sirtini qoplaydi. GESlarda daryolar to'sib qo'yilganligidan kemalar qatnovi zarar ko'radi. Ko'plab er maydonini suv bosadi. Baliqlar urug' qo'yish uchun daryo o'zani bo'ylab ko'tarila olmaydi. To'silib to'xtab qolgan suvni suv o'tlari bosib ketadi. Atom elektr stansiyalarining portlab ketish xavfi bor. Mana shunday portlash Ukrainadagi Chernobil AES da ro'y bergan edi.

5. So’z tuzish o’yini metodi.

So’z tuzish o’yini metodi

1. 
   ” Pro …. ka “ .Sanoq soni yordamida hosil qilivchi kimyoviy idish
   

Javab : bir , Probirka

2. 
   “ To’lq …. ” Qushlar uyasi yordamida hosil qiluvchi tebranishlarning muhitda tarqalishi .
   

Javob : in To’lqin

3. 
   “ Sil…. dr ” Qushlar uyasi yordamida hosil bo’luvchi elektr to’kini o’tkazmaydigan jism .
   

Javob : in Silindr

4. 
   “ Ebon …. ” Odamning vafodor do’sti yordamida hosil bo’luvchi elektr tokini o’tkazmaydigan jism .
   

Javob : it Ebonit

5. 
   “ May ….. “ ekin mahsuloti bilan hosil bo’ladigan materiyaning bir ko’rinishi .
   

Ja/vob : don , Maydon

6. 
   “ As ….. ” Darslikning bir bo’limi yordamida hosil bo’luvchi o’lchov anjomi .
   

Javob : bob , Asbob

7. 
   “ Qo’rg’… in ” Taom yordamida hosil qiluvchi metal
   

Javob : osh , Qo’rg’oshin

8. 
   “ Im …. ” Odamning tomir urishidan hosil bo’ladigan turtki ma’nosini bildiradigan fizikaviy kattalik.
   

Javob : puls , Impuls

9. 
   “ A ….. ” Binoning yuqori qismi yordamida hosil qiluvchi moddaning tarkibiy qismi
   

Javob : tom , Atom

10 . “ Amper ….. ” Uzunlik o’lchov birligi yordamida hosil qilivchi tok kuchini o’lchovchi asbob

Javob : metr , Ampermetr

11. 
    “ …… gu ” Odamning a’zosi yordamida hosil qiluvchi aksingizni ko’rsatuvchi optik jism .
    

Javob : ko’z , Ko’zgu

11. 
    “ Transfor ….. ” Avtomobilni harakatga keltiruvchi qurilma yordamida hosil qiluvchi kuchlanishni o’zgartiruvchi qurulma .
    

Javob : mator , Transformator

13 . “ K ….. ” Sanoq soni yordamida hosil qiluvchi jismlarga tezlik beruvchi sabab

Javob : uch , Kuch

14 . “ P….. ” Buyuk zot nomi yordamida hosil qiluvchi oddiy mehanizmlardan biri

Javob : ona , Pona
Mustahkamlash:

1.Elektrostansiyalarning asosiy vazifasi nimadan iborat ?

2.Nima uchun shamol elektrostansiyalari kam quriladi ?

3.Qanday turdagi elektrostansiya ekologik jihatdan toza elektr stansiyaga kiradi?

4. O’zbekistonda qanday yirik elektrostansiyalarni bilasiz ?

Uyga vazifa:50& Mavzuni o'qib o'rganib kelish, xaritadan elektrostansiyalar joylashgan shaharlarni topib kelish.