|
Talabalarga vazifa: Bir qancha tarjimon programmalar to`g`risida ma'ruza tayyorlash.
Elektron Pochtada ishlashning asosiy muammolari
E-mail nima ekanligini barcha inson yaxshi biladi, lekin u bilan ishlashni ozgina va bu programmani o`ziga qulay ravishda tuzishni bir – ikkita inson biladi. Ayrim insonlar @belgisini nima ekanligini bilishmaydi. Bu belgi turli erlarda turlicha talqin qilinadi. Masalan, Rossiyada va biz tomonlarda «kuchukcha» boshqa erlarda bu belgini «qurbaqa», «fil» deb ham atashadi. Bu belgi E-mailning yuragi desak ham bo`ladi, chunki bu berilgan nom, korporatsiya o`rtasida joylashgan bo`ladi. Hozirgi kunda o`zlarining bepul e-maildasturidan foydalanishga turli xildagi korxonalar ruxsat etmoqdalar va foydalanuvchilarga turli xildagi yordamlarini bermoqdalar. Har bir inson bu e-mail qaysi programma asosida ishlashini bilishni istasa kerak. Xullas bu programma RFC822 programmasi asosida bajariladi. Bu programma e-mail nimaligini va u bilan qanday shug`ullanish kerakligini bajaradi. E-mail dan barcha xabarlar oluvchiga to`liq tushunarli bo`lib bormaydi. Agar oluvchi kompyuterida kerakli kodirovka bo`lmasa, yuborilgan xar bir 3 ta shifrda ekranda nomoyon bo`ladi. Bunday noxush xolatlarni oldini olish maqsadida Internet tarmog`ida turli xildagi kodirovkalar mavjud bo`ladi. Bulardan eng ko`p foydalaniladigani KOI8-G va UNIX (RFC 1489) kodirovkalardir, lekin bu barcha programmalarda ham bir xilday ishlayvermaydi. DOS yoki Windows programmalarining o`ziga yarasha kodirovkalari bor. Masalan: DOS dacturi uchun Internet da DOS-886 alternativ kodirovka va E-mailda x-sr866 ko`rinishida bo`ladi. Windows ning eski modellari uchun Internetda Windows-1252 va E-mail da ISO-8859-5 kodirovkasidan keng foydalaniladi. Hozirgi kunda bunday kelishmovchiliklarni oldini olish maqsadida yagona kodirovka tizimini barpo etish borasida keng ishlarni amalga oshirmoqdalar. Hozircha yaxshi natijalarga erishishga harakat qilmoqdalar va turli xildagi kodirovkalarni ishab chiqmoqdalar. Masalan: DOS va Windowsning ayrimlariga ISO-10646 kodirovkalari ishlab chiqilgan. Bu kodirovkalarning asosiy maqsadi turli tilda yozilgan malumotlarni ikkinchi bir erga borganda tushunarli bo`lishi va kelishmovchiliklarga barham berish uchun yaratilgan. Bu kodirovkani UNICODE deb ham atashadi.
Dunyodagi tillar juda ko`p. Hozirgi kunda dunyoning barcha mintaqasiga ingliz tilida xat yozishingiz mumkin. Chunki xar bir kompyuter ingliz tilini aniqlay oladi, ammo boshqa tillarda maktub yozsangiz tushunarsiz bo`ladi. Masalan: yapon va xitoy ierogliflari. Bu ierogliflarni barcha kompyuterlar tushunavermaydi. Ular uchun maxsus UTF-8 (RFC2044) kodirovkasi ishlab chiqilgan.
Hozirgi kunda foydalanuvchilar uchun turli xildagi kodirovkalarni Relcom (Rossiya Internet kompaniyasi) taqdim etib kelmoqda. Ular o`z foydalanuvchilariga UUENCODE, BASE64 va Quoted-Printable kodirovkalari Bilan foydalanishga ruxsat berdilar. Bu kodirovkalar US-ASCII kodirovkasi bilan bog`liq xolda ishlaydi. Bu kodirovka jahondagi boshqa kodirovkalar bilan bemalol aloqa qila oladi.
Hozirgi kunda E-mail da ishlashni xavfsizligini ta'minlash barcha foydalanuchilarning asosiy muammosiga aylanib bormoqda, chunki kundan kunga turli xildagi viruslar va Internetchervilar ko`payib bormoqda va bu buzg`unchi programmalar katta – katta korxonalarni ishdan chiqarmoqda. Bunday noxush vaziyatlarning oldini olish maqsadida turli xildagi korxonalar o`zlarining antiviruslarini taklif etmoqdalar. 2000 yilda Rossiyada Kaspersky lab va G’arbda Norton-antivirus for windows programmalari birinchi o`ringa chiqib oldi. Hozirgi kunda Kasperskiy Business Optimal programmasi Windows ME va Windows XP (NT) (Wintel) dasturlari uchun juda qulay qilib ishlangan. Kompyuterga viruslarning 80 % E-mail orqali kirib tushadi.
Bu viruslar asosan Read ME.exe shaklida bo`lib keladi. Bu viruslar Windows PE.exeformatda, xajmi 57 KB va tili Microsoft Cda bo`ladi. Bu viruslar kompyuter xotirasida avtomatik ravishda saqlanib qolinadi. Ular asosan C:/ Доc1. Доc shaklida saqlanadi. Keyinchlik virus sizning E-mailingizdagi adreslarga birin ketin hujum qiladi va ularga katta zarar etkazadi.
Viruslarning turli xildagi guruhlari ham mavjud. Masalan: Gepatit B. o`zida turli xildagi genlarni saqlaydi. Ular NVS, NVs, HBx va boshqalar. Bu virus jahonda Kles nomi bilan tanish. Bu dunyoning har bir burchagida mavjud. Hozircha bu virusni kompyuterga zarar etkazmasdan oldini olish juda qiyin. Faqat Kles virusining «E» turini oldini olish mumkin. Bu viruslarni MS Outlook, MS Outlook Express. MS Exchange Client, Eudora, MS Mail, Pegasus Mail, JS Mail va MIME programmalari bu virusni aniqlay oladi, lekin ularga qarshi kurasha olmaydi, chunki bu programmalar antivirus programmalar sanalmaydi. Agar bu programmalar ichida kuchli antivirus programmalarini joriy etilsa maqsadga muvofiq bo`lar edi.
Hozirgi kunda viruslar soni oshib bormoqda va bu viruslar iqtisodiyotga keltirayotgan zararini hisoblab chiqish ancha mushkul.
Bunday noxush vaziyatlarni oldini olish uchun korxonalar xavfsizlikni ta'minlash uchun juda ko`p ishlarni amalga oshirishadi. Masalan: FBR o`z xavfsizligini ta'minlash uchun yiliga 400 mln. dollar sarflaydi. Hozirda ularni xavfsizligini 200 dan ortiq xakerlar himoya qilishadi, lekin baribir kuchli xakerlar bu himoyani buzib o`tib FBR axborotlarini o`zgartirib yuborishadi. Agar yiliga 12 hujum uyushtirilsa, shundan 2 tasi FBR axborot markaziga kirib kerakli axborot olishga ulguradi. qolganlarida FBR ishchilari xakerlarni jinoyat ustida qo`lga oladilar, lekin ularni qaysi shahardan hujum qilganini topa olmaydilar. Bu bir tarafdan texnika vositalarining mo`jizasiga va ikkinchi bir tarafdan xakerlaning aqliga qoyil qolishi kerak. Hozir dunyoda o`zini xaker deb yurganlar juda ko`p, ammo haqiqiy xakerlar juda kam. Masalan “Rambler” internet qidiruv xizmatidan “Xaker” so`zini qidiruvga bersangiz 425 ming bet qilib ma'lumot beradi, lekin ularning saytlarida hech qanday ma'nili bir narsani o`zi yo`q. Bo`lardan tashqari ular o`zlarini xaker deb tanitadilar. Haqiqiy xakerlar hech qachon o`zlarini reklama qilmaydilar va soxta obro`ga erishmaydilar. Ular qancha ko`p kompyuterni ishdan chiqarsalar, shuncha ma'naviy hordiq oladilar.
Hozirgi sharoitda internet tarmog`i rivojlanishi bilan birga tarmoq doirasida turli xil jinoyatlar xam rivojlanmoqda. Asosiy muammo ana shularga qarshi yangi kurashish ishlarini ishlab chiqish davr talabi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
