Mavzu: elektr zanjirlarini hisoblash usullari

Mavzu: ELEKTR ZANJIRLARINI HISOBLASH USULLARI

Reja:
1-Kirish

2-Kirxgof qonunlarini bevosita so'llash usuli

3- Kontur toklari usuli

4- Tugun potentsiallari usuli

5- xulosa

1. Elektr zanjirlarini hisoblashdagi asosiy vazifa tokning zanjir tarmotslarida shunday

taqsimlanganligini anitqlashdir. Bu vazifa elektr zanjiri uchun asosiy bulgan Om va Kirxgof

qonunlaridan foydalanib hal etiladi. Murakkab elektr zanjirlarining ishlashini tahlil silish

va hisoblash uchun Kirxgofning ikkala sonuniga asoslangan bir nechta usullar ishlab kiritilgan.

Ammo konkret sharoitda berilgan elektr zankiri sxemasidagi elementlarning joyla- siljishga

(konfiguratsiyasi) ko'ra va masalada so'yilgan sharoit- larga binoan uni saysi usul bilan yechish

samarali bo'lsa, o'sha usuldan foydalanish tavsiya etiladi. quyida elektr zanjirlarini

hisoblashning amalda keng tartsalgan usullari bilan tanishib chitsamiz.

2. Kirxgof- ning birinchi va ikkinchi qonunlaridan foydalanib, har qanday murakkablikdagi

tariotslangan elektr zanjiri uchun kerakli tenglamalarni tuzgandan so'ng ularni birgalikda

yechib, zarur kattaliklarni (ma

Kirxgof qonunlariga asos- lanib tenglamalar tuzishdan avval suyidagi tartib va soida- larga

rioya silish lozim:

1. 
   Berilgan elektr zanjiri sxemasini iloji boricha sod- dalash girish.
   

2

oerilgan elektr zanjiri sxemasini mustatsil kongur- larga ajratish.

3. Sxemada avvaldan

berilgan EYUK. kuchlanish va toklarning hamda avvaldan noma'lum bo'lgan toklarning ixtiyoriy

shartli muskat yo'nalishini ko'rsatish (tanlash).

4. Sxemadagi har bir berk kongurni aylanib

chitsishning ixtiyoriy yo'nalishini ko'rsatish (tanlangan yo'nalish bo'yicha tuzilgan tenglamalar

o'zaro boglits bo'lmasin).

5 Kirxgofning birinchi sonuni bo'yicha p — 1 (p — sxemadagi tugunlar

soni) hol uchun toklar tenglamasini tuzish, aks holda oxirgi tugun uchun tuzilgan tenglama

avvalgilari- ga bog'lits bo'lib soladi.

www.ziyouz.com kutubxonasi

6. Kirxgofning ikkinchi qonuniga ko'ra (o'zaro bog'liq bulmagan) K — (p — 1) yetishmovchi

tenglamalarni tuzish [ K — noma'lum toklar soni).

7 Kirxgof qonunlari bo'yicha tuzilgan tenglamalar soni sxemadagi tarmoklar soniga teng bo'lishi

kerak. Misol tariqasida rasmda kursatilgan elektr zanjirdagi toklarni aniqlaylik (EYUK

va qarshiliklar ma'lum, deb faraz qilamiz). Berilgan boshlang'ich sxemani , a

soddalashtir- gandan so'ng b dagi sxema hosil bo'ladi.



Sxemada avvaldan ma'lum bo'lgan EYUK yo'nalishini va aniq- lanishi lozim bulgan toklarning

ixtiyoriy musbat yo'nalishi- ni ko'rsatib, Kirxgof qonunlariga ko'ra tenglamalar sistemasini

tuzamiz. Tarmoqlar soni uchta bo'lgani uchun tenglamalar soni ham uchta bulishi kerak:


tenglamalar sistemasini yechish natijasida ayrim toklar musbat yoki manfiy ishoraga ega bo'lib

qolishi mumkin. Musbat ishoralar toklarning haqiqiy yo'nalishlari to'g'ri bel- gilanganligini,

manfiylari esa toklarning yo'nalishi teskari belgilanganligidan darak beradi.