Mavzu: Elektr kattaliklar

                        

 

 

Modomiki, tok vaqt birligi ichida koʻndalang kesim yuzidan oʻtayotgan 

zaryadlar miqdoriga teng ekan, biz uni matematik jihatdan quyidagicha 

ifodalashimiz mumkin: 

i = dq/dt

 

 

 

 

Kuchlanish 

Kuchlanish tushunchasini bilishimiz uchun oldin quyidagi oʻxshashlikka 

qaraylik: 

Kuchlanish ogʻirlik kuchini eslatadi

 

m

m

m massali jism uchun 

h

h

h 

balandlikning oʻzgarishi potensial 

energiyaning oʻzgarishiga olib keladi,

 

\Delta U = mg\Delta 

h

Δ

U

=

mg

Δ

h

delta, U, equals, m, g, delta, h. 

---

q

q

q zaryadga ega zarra uchun 

V

V

V kuchlanish potensial energiyaning 

oʻzgarishiga olib keladi,

 

\Delta U = qV

Δ

U

=

qV

delta, U, equals, q, V. 

Elektr zanjirdagi kuchlanish 

g\cdot \Delta h

g

⋅

Δ

h

g, dot, delta, 

h 

koʻpaytmaga oʻxshaydi. Bu yerda

 

g

g

g 

–

 erkin tushish tezlanishi, 

\Delta 

h

Δ

h

delta, h 

esa balandlikning oʻzgarishidir.

 

Qirning tepasida turgan toʻp pastga qarab harakatlanmoqda. Yoʻlning 

yarmida u potensial energiyasining yarmini sarflagan 

boʻladi.

 

Kuchlanish “tepaligi”ning yuqorisidagi elektron simlar va zanjir 

elementlari orqali pastga “harakatlanadi”. U yoʻl boʻylab ish bajarib, 

potensial energiyasini yoʻqotib boradi. Elektron tepalikning oʻrtasiga 

kelganda potensial energiyasining yarmin

i yoʻqotgan boʻladi.

 

 

Toʻp uchun ham, elektron uchun ham tepalikdan pastga tushish oʻz

-

oʻzidan sodir boʻladi. Toʻp va elektron past energiya sathlariga qarab oʻz

-

oʻzidan harakatlanadi. Toʻpning pastga tomon harakati davomida uning 

yoʻlidan daraxt yoki ayiqqa oʻxshagan, u urilib qaytishi mumkin boʻlgan 

narsalar chiqishi mumkin. Biroq biz elektronlarni simlar yordamida 

yoʻnaltiramiz va ularni zanjirning maʼlum qismlari boʻylab oqishga 

majbur qilamiz. 

Matematik nuqtayi nazardan, kuchlanish zaryadni koʻchirish

da 

bajarilgan ishga teng: 

---

V = \dfrac{\Delta U}{q}

V

=

q

Δ

U

V, equals, start fraction, delta, U, 

divided by, q, end fraction 

Bu 

–

 

kuchlanishni tushuntirishning sodda yoʻli.

 

Quvvat 

Quvvat

 

–

 bu (

\text UU

start text, U, end text) vaqt birligida bajarilgan ish. 

Quvvatning birligi joul/sekund, ushbu birlik xalqaro birliklar 

sistemasida 

vatt (uatt)

 deb ataladi. 

 

 

Elektr zanjiri quvvatni uzata oladi. Tok kuchi 

–

 vaqt birligida oqayotgan 

zaryad miqdori, kuchlanish esa birlik zaryadni koʻchirishda bajarilgan 

ish. Biz ushbu taʼriflarni quyidagi quvvat formulasiga qoʻ

llaymiz: 

Elektr quvvat kuchlanishning tok kuchiga koʻpaytmasiga teng. Birligi –

 

vatt.