Mavzu: Elektr energiyani nohananviy turdagi elektr stantsiyalarda hosil qilish modul rejasi

Quyosh elektr stantsiyalari. Quyosh elektr stantsiyalarida trubinani xarakatga keltirish uchun quyosh energiyasi yordamida hosil qilingan suv bug’idan foydalaniladi, yahni issiqlik elektr stantsiyasi kozonxonasi o’rnida suv bug’ini xosil qilish uchun geliostatlardan foydalaniladi. Geliostatlar yordamida quyosh nuri bir nuqtaga maxsus qurilmaga yig’iladi va yuqori temperatura hosil qilinib suv bug’ga aylantiriladi. Yuqori temperatura va yuqori bosimli bug’ turbinaga uzatiladi, natijada, generator xarakatga kelib elektr energiya hosil qilinadi. Quyosh elektr stantsiyalarini elektr qismi IES elektr qismiga o’xshash. Quyosh elektr stantsiyalarida ishlab chiqilgan elektr energiyani bir qismi (kunduzi) to’g’ridan-to’g’ri istemolchilariga uzatiladi, qolgan qismi esa akkumulatsiya qilinadi va kerakli vaqtlarda (kechasi) istemolchilarni elektr energiya bilan tahminlaydi.
Quyosh elektr stantsiyalarida issiqlik energiyasi istehmolchilarini ham issiqlik energiyasi (issiq suv va bug’) bilan tahminlash ko’zda tutilgan.
O’zbekiston xududida quyosh elektr stantsiyalarini qurish istiqbolli hisoblanadi, chunki quyoshli kunlar nisbatan ko’proq va quyoshli kunlarda 1m² yer maydoniga 800 – 1000 Vt quyosh energiyasi tushadi. O’zbekiston Fanlar akademiyasining Fizika - Quyosh ilmiy ishlab chikarish birlashmasida bu borada tadqiqotlar olib borilmoqda.
1-rasmda quyosh elektr stantsiyasiningstruktura sxemasi va umumiy ko’rinishi keltirilgan.
Bioenergetika qurilmalari. Energiya rusurslari (ko’mir, gaz, neft) kundan-kunga kamayib bormoqda. SHuning uchun alg’ternativ energiya resurslari va manbalarini izlab topish, yaratish hozirgi davrni dolzarb vazifalaridan biridir. SHunday mabalardan biri bioenergiyadir. Bioenergiya, yahni biogazni (yonuvchi gaz) turli daraxt barglari, o’simlik, sabzovat va poliz ekinlarini poyalarini (agrosanoat chiqindilari) hamda fermalarni chiqindilarini qayta ishlash yo’li bilan maxsus qurilmalarda hosil qilish mumkin. Hosil qilingan biogaz maxsus idishlarga yig’ilib uni tozalash yo’li bilan metan gazi hosil qilinadi. Metan gazi asosan IES lariga beriladi, qoldiq gazlar esa sanoat, maishiy xizmat va aholi uchun issiqlik energiyasi resursi sifatida foydalaniladi. AKSH va Yevropa mamlakatlari shu jumladan Daniya, Gretsiya, SHvetsiya mamlakatlarida bioenergetika jadal suratlar bilan rivojlanmoqda. Daniyada jami ishlab chiqariladigan elektr energiyasini 12% biogazga to’g’ri keladi. 2-rasmda bioenergetika kompleksi va bioenergetika qurilmasining reaktori ko’rsatilgan.

1-rasm. Quyosh elektr stantsiyasining struktura sxemasi va

umumiy ko’rinishi

2-rasm. Bioenergetika kompleksi va bioenergetika

1.