Biosfera monitoring bosqichining asosiy vazifasi atrof-muhitni dunyo miqyosida kuzatishdan iborat. Bunda atmosferaning changlanishiga, Dunyo okeanining ifloslanishiga va boshqa ko‘rsatkichlarga ko‘proq e’tibor beriladi. Kuzatishning asosiy maqsadi dunyo miqyosida bo‘ladigan o‘zgarishlarning aholi salomatligi va faoliyatiga ta’sirini baholashdir. Kuzatishlar biosfera poligonlari tizimida olib boriladi. Biosfera poligonlari tizimiga qo‘riqxonalar va aholining xo‘jalik faoliyati zonalari kiradi.
Atmosferani kuzatishda asosiy e’tibor chang miqdorining ortib ketishiga, «issiqxona samarasi»ning vujudga kelishiga, qutbiy mintaqalarda ozon qatlamining yupqalanishiga qaratiladi.
O‘zbekistonda atrof-muhit monitoringini amalga oshirish. O‘zbekistonda qishloq va suv xo‘jaligi, konchilik, kimyo, metallurgiya va boshqa sanoat tarmoqlarining so‘nggi 50–60 yil davomida tez sur’atlar bilan rivojlanishi natijasida atrof-muhitda kuchli o‘zgarishlar ro‘y berdi, mintaqaviy va mahalliy ekologik muammolar kelib chiqdi. Natijada atrof-muhit holatini muntazam kuzatish, nazorat qilish va boshqarishning yagona davlat tizimini ishlab chiqish va amalga oshirish zarurati yuzaga keldi.
Atrof-muhit monitoringi mamlakatimizdagi bir qancha muassasa va tashkilotlar tomonidan amalga oshiriladi. Atmosfera havosi va suv havzalarining ifloslanishi O‘zbekiston Gidrometeorologiya Bosh boshqarmasi tomonidan, yerosti suvlarining ifloslanishi, noxush tabiiy geografik jarayonlarning rivojlanishi O‘zbekiston Geologiya va mineral resurslar davlat qo‘mitasiga qarashli «O‘zbekgidrogeologiya» korxonasi tomonidan, tuproqlarning sho‘rlanishi va grunt suvlari me’yori, kollektor suvlari minerallashuv darajasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi tomonidan, o‘rmonlar holati O‘rmon xo‘jaligi qo‘mitasi tomonidan, atrof-muhitning inson salomatligiga ta’siri bilan bog‘liq bo‘lgan masalalar Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan kuzatilib, nazorat qilib turiladi. Bu tashkilot va muassasalarning monitoring sohasidagi faoliyati Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi tomonidan boshqariladi. Bu qo‘mita atrof-muhit holati bo‘yicha turli axborot va ma’lumotlarni yig‘ib, yuzaga kelgan ekologik vaziyatni baholaydi. Noxush ahvol vujudga kelgan bo‘lsa, tegishli tashkilotlarga xabar berish bilan birga uning oldini olish bo‘yicha tegishli chora-tadbirlarni belgilaydi va ularning bajarilishini nazorat qiladi.
Yil davomida mamlakatimiz bo‘yicha olib borilgan kuzatish va nazorat ma’lumotlari yig‘ilib, o‘rtacha oylik ko‘rsatkichlar aniqlanadi.
Bizni o'rab olgan atrof muhitning monitoringi uzoq muddatli bir
qator murakkab kuzatish tizimini o'z ichiga olib biosferadagi o'zgarishlarni
aniqlaydi, antropogen omillar tasirida vujudga keladigan salbiy
oqibatlami o'rganadi, inson va boshqa tirik organizmlaming hayotiy
omillariga ta'sir ko'rsatadigan jarayonlarning kelib chiqishini kompleks
o'rganib boradi.Ekologik monitoring kuzatishlari to'xtatmasdan uzluksiz
olib borishni talab qiladi. .
Monitoring tyermini ekologiya faniga o'tgan asrning 20 yillarida kirib keldi, ko'pincha «monitoring» so'zi kishilarga atrof muhitning
holatini kuzatish so'zini anglatadi. Ilmiy adabiyotga monitoring
so'zi 1972 yil iyunda bo'lgan BMT ning atrof -muhitni himoya qilish
bo'yicha konferentsiyasida kiritildi. Bugungi kunda monitoring
so'zining manosi atrof muhitni nazorat qilish deb tushiniladi va o'z
ichiga uch asosiy vazifani oladi ;
1) kuzatish va nazorat-bizni o'rab turgan atrof va muhitni
uzluksiz kuzatib borish ;
2) taxmin qilish (prognoz}-tabiatda tabiiy va antropogen omillar
tasirida bo'ladigan o'zgarishlarni oldindan aniqlash;
3) boshqarish-atrof muhitda bo'ladigan tadbirlarni boshqarish yoki
tartibga olib borish. Bizni o'rab turgan tabiat yoki atrof muhitning monitoringi biosfyeraning
holatini kuzatish va undagi o'zgarishlarni uzoq vaqt davomida
o'rganish hamda baholashni o'rganadi. Bundan tashqari antropogen
omi11ar ta'sirida inson sog'ligi boshqa tirik organizmlaming rivojlanishiga
tasir kO'rsatuvchi jiddiy vaziyatJaming oldini olishni maqsad
qilib qo'ygan.
Monitoring kuzatishlaming hajmidan kelib chiqib, o'rganadigan
joyning katta-kichikligiga qarab monitoring uchga bo'linadi: global, hududiy va lokal (bir-biriga bog'liq). Global monitoringning bosh vazifasi- butun dunyoda bo'layotgan
jarayonlami va antropogen omi11aming biosferaga tasirini o'rganish.
Hududiy monitoring-o'z ichiga ma'ium bir hududda kechayotgan
jarayonlami, ulaming boshqa hududlardan ko'ra rivojlanishidagi
farqi,antropogen omi11arning shu joyda tabiat tasirida o'zgarib borishi
kabilami o'rganadi.
Lokal monitoringning vazifasi-tabiatda boradigan tabiiy jarayonlami
kuzatib borish, ma'ium bir hududda antropogen omillar tasirini o’rganadi.
