Mavzu: deviant (OG’MA) xulq-atvor sotsiologiyasi ma’ruzachi: S. f n. Otamuratov S. S. Reja

MAVZU: DEVIANT (OG’MA) XULQ-ATVOR SOTSIOLOGIYASI

Ma’ruzachi: S.f.n. Otamuratov S.S.

REJA:

• 1. Me’yordan og’uvchi hulq-atvor tushunchasi va uning turlari.
• 2. Deviant xulq-atvorning tipologik kontseptsiyasi va sotsiologik nazariyalari.
• 3. Deviant xulq-atvorni keltirib chiqaruvchi omillar.

Jamiyatda insonlarning nomaqbul xulq-atvorini pasaytirishga harakat qilinib kelinadi.

• Jamiyatda insonlarning nomaqbul xulq-atvorini pasaytirishga harakat qilinib kelinadi.
• Og’ma xulq-atvor sifatida yaxshi-yomon, dangasa-mehnatsevar, kambag’al va boylar holati deyarli bir xil darajada qayd qilinadi.
• Bu ko’rinishdagi xulq-atvorning o’rtacha me’yoriy darajadan og’ishlari ijobiy va salbiy jihatlari bilan jamiyatning barqarorligiga salbiy ta’sir ko’rsatishi qayd qilinadi.

Deviant, ya’ni me’yordan og’uvchi xulq-atvor insonning keng ko’lamdagi qilmishlarini o’z ichiga qamrab oladi.

Og’ish holati va me’yorning buzilish xususiyatlaridan kelib chiqib uning uchta darajasini ajratib ko’rsatish mumkin:

1. Ahloq va odob me’yorlaridan sezilarsiz darajadagi og’ishlar; xususiy deviant hulq-atvor;
2. Huquqiy me’yorlarning buzilishi, biroq bu holatda xulq-atvorning me’yoridan og’ish unchalik sezilarli darajada bo’lmasdan, jinoiy javobagarlikka tortish darajasida bo’lmagan holatda aks etadi, sotsiologiyada bu ko’rinish delikvent (no’maqul) xulq-atvor tushunchasi orqali ifodalanadi.
3. Huquqiy me’yorlarning jiddiy tarzda buzilishi jinoyatchilikka oid yoki kriminal xulq-atvor hisoblanadi.

Deviant hulq-atvorning ilmiy jihatdan o’rganilishi quyidagi sohalarida amalga oshiriladi

Kriminologiya
Psixopatologiya
Sotsiologiya
ijtimoiy ish
pedagogika

Rossiyalik olim Ya.I.Gilinskiy tomonidan deviant xulq-atvorning madaniylashtirilgan jihati o’rganilib, «deviant xulq-atvor» tushunchasini fanga kiritgan va hozirgi kunda bu atama «og’uvchi xulq-atvor» atamasi bilan bir xil ma’noda qo’llaniladi.