Mavzu: Detalning ish chizmasiga qo'yiladigan talablar Ajraluvchi va ajralmas brikmalar mundarija kirish

Eskizlar, bular istalgan matyerialda, qo`lda (asbobsiz), aniq bulmagan masshtabda bajarilgan va vaqtincha ahamiyatga ega bo`lgan chizmalardir. eskizlar proektsiyalashda va ishlab chiqarishda bir marta foydalanish uchungina belgilanadi, xolos.

Originallar, bular istalgan matyerialda bajariladi. Ulardan asl nusxalar ko`chiriladi.

Asl nusxalar, bular kopiya (nusxa), svetokopiya, fotokopiya va shunga o`xshashlarni bir iecha marta ko`chirish uchun imkon beradigan matyerialda bajarilgan va mansabdor shaxslarning asl imzolari qo`yidib taxt qilingan chizmalardir.

Dublikatlar, bular asl nusxalarning to`la ravishda qayta tiklanishini ta`minlay oladigan usul bilan (diazokal‘kada, fotokal‘kada, fotoplyonkada va boshqalarda) bajarilgan kopiyalardir. Keyinchalik dublikatlardan ham kopiyalar olishga to`g`ri keladi, shuning uchun kam ular shunga moslashtirib bajariladi.

Kopiyalar, bular asl nusxalar yoki dublikatlar bilan bir hillikni ta`minlaydigan usul yordamida bajarilgan chizmalardir. Ular ishlab chiqarishda, loyihalash va ekspluatatsiya qilishda bevosita foydalanish uchun belgilanadi.

2. 
   BIRIKMALAR VA ULARNING TASNIFI.
   

Detallar bir-biri bilan ajraladigan va ajralmaydigan qilib biriktiriladi. Agar birikmalarni ajratish uchun birikma detallari buzilmasa, yorilmasa. yoki sindirilmasa, u holda bunday birikma ajraladigan birikma deyiladi, aks holda ya`ni, detallar buzilsa, yorilsa yoki sindirilsa,uholda bunday birikma ajramaydigan birikma deyiladi. Ajraladigan birikmalarga ponali, shponkali, boltli, Shpilkali, vintli, fitingli va boshtsa rezbali birikmalar kiradi.

Ajraladigan birikmalar qo`zg`aladigan va qo`zg`almaydigan bo`ladi.

Agar birikma detallari bir-biriga nisbatan harakat tsilsa, bunday birikma qo`zg`aladigan birikma deyiladi, aks holda, ya`ni bir-biriga nisbatan harakat kilmasa (qo`zg`almasa), bunday birikma qo`zgalmas birikma deyiladi.

1. 
   shaklda ajraladigan birikmalardan: a) boltli birikma; b) shpilkali birikma; v) vintli birikma va g) fitingli birikmalar ko`rsatilgan.
   
2. 
   shaklda kuzg`aladigan birikmalardan: a) shponkali birikma; b) shlitsali birikma va
   

v) yurg`izish vinti ko`rsatilgan.

Ajralmaydigan birikmalarga parchinlash (3-shakl, a), payvandlash (3- shakl, 6) va nresslash yuli bilan hosil hilinadigan birikmalar kiradi.

ham aytish kerakki, endilikda parchinlab biriktirish usuli urniga arzon va qulay bulgan payvandlab biriktirish usulidan ko`proq foydalanilmasda.

Hozirgi zamon mashinasozligida mashina detallarini ajraladigan qilib biriktirish kuproh hullaniladi. Bunday birikmalar, asosan, turli profildagi rezbalar vositasida amalga oshiriladi. Rezbali birikmalarni ko`rib chihishdan oldin, bu birikma detallari va elementlari bilan tanishib chihamiz.

a b v g 1-shakl

a b v

2-shakl

a b

3. 
   shakl
   

a b

4. 
   shakl
   

Yirik metrik rezbalar chizmada bosh harf M bilan belgilanadi va u diametrlarning sonli ifodasining oldiga qo`shib yoziladi. Masalan, tashqi rezba 22 mm va rezbaning qadami 2,5 mm bo`lgan rezba M 22 ko`rinishda belgilanadi. Yirik rezbalarda kadam qiymati ko`rsatilmaydi. Mayda metrik rezbalarda qadamining kattaligi qo`shib belgilanadi. Masalan, shu diametrdagi qadami 1,5 mm ga teng bo`lgan mayda rezba M22 x 1,5 ko`rinishda belgilanadi,

Chizmada chapaqay rezbalar «chap» so`zi qo`shilgan holda yoziladi. Masalan., GOST 9.150-59 ga muvofiq diametri 16 mmli chapaqay rezba chizmada M 16 chap ko`rinishida belgilanadi.