Mavzu: Demografik o’tish bosqichlari va ushbu jarayonning dunyo hududlari bo’yicha ahamiyati

Mavzu: Demografik o’tish bosqichlari va ushbu jarayonning dunyo hududlari bo’yicha ahamiyati

Reja:

• Dunyo aholisi
• Demografik o’tish bosqichlari

Jahonda tug’ilish koeffisienti 21 ‰ bo’lgani holatda, bu ko’rsatkich – Gvineya Bisau, liberiya, KDR kabi davlatlarda 50 ‰. Aksincha, GFRda, Xitoy Makaosida - 8‰, YAponiya, Tayvan, Litva, Avstriya, Belorussiyada - 9‰ (2007 y). O’lim koeffisienti dunyo bo’yicha 9‰ bo’lgani holatida, bu ko’rsatkich Svazilendda 29‰, Botsvanada 27‰, angolada 22‰.Aksincha, Katar, Quvayt, BAA kabi davlatlarda 2 ‰ ga teng (2007 y). O’lim darajasi dastavval kishilar hayotining moddiy sharoitiga-ovqatlanishiga, mehnat va ro’zg’orning sanitariya-gigiena sharoitiga, sog’liqni saqlash ishlari taraqqiyotiga bog’liq.
Demografik o'tish - tug'ilish va o'limning tarixan tez pasayishi, buning natijasida aholining ko'payishi avlodlarning oddiy almashinishigacha qisqaradi va yakuniy bosqichda tug'ilishning o'rnini bosuvchi darajadan pastga tushishi tufayli. aholi soni (ayol boshiga 2,1 tug'ilish), aholining qarishi va o'lim darajasining asta-sekin o'sib borishi natijasida tug'ilishning o'lim darajasidan pastga tushishi va depopulyatsiya sodir bo'lishi . Bu jarayon an'anaviy jamiyatdan (yuqori tug'ilish va o'lim darajasi yuqori bo'lgan) sanoat jamiyatiga, keyin esa jamiyatga o'tishning bir qismidir .postindustrial (ular past tug'ilish va past o'lim bilan tavsiflanadi , ammo aholining demografik qarishi jarayonlari tufayli o'limning doimiy o'sib borishi). Demografik o'tishning oxirgi, yakuniy bosqichi rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarda sanoat va postindustrial jamiyatlarga xosdir.
Demografik o'tish bosqishlari
Osiyoda Janubiy va SHimoliy Koreya, Singapur, Tailand va hattoki aholi soni jihatidan dunyoda yetakchilik qilayotgan Xitoy ham demografik o’tishning yakuniy bosqichiga kirdi.
Lotin Amerika va Okeaniyaning ayrim rivojlanayotgan mamlakatlarida ham o’xshash demografik vaziyat kuzatilmoqda. Tug’ilish va aholining tabiiy ko’payishining eng past ko’rsatkichlari esa Vengriya, Bolgariya, Serbiya, Ruminiya, Latviya, Litva, Ukraina kabi Yevropaning o’tish iqtisodiyotidagi davlatlariga xos. Bu davlatlarda bir necha yildan buyon aholining tabiiy kamayishi sodir bo’lmoqda.
Ayniqsa, G’arbiy, Markaziy va SHarqiy Afrika mamlakatlarida tug’ilish va aholi tabiiy ko’payishining yuqori darajalari saqlanib kelmoqda (rasm). Jumladan, 2016 yil yakunlari bo’yicha, jahonning aholi tabiiy ko’payish sur’atlari bo’yicha 10 ta yetakchi davlatlari ichida 9 tasi Afrika materigida joylashgan, birinchi beshtalikda esa faqat Afrika mamlakatlari (Malavi, Uganda, Burundi, Niger, Mali) joy olgan.