Mavzu: Debitorlik va kreditorlik qarzlari tahlili. Reja

3-jadval
Debitorlik va kreditorlik qarzlarining tarkib bо‘yicha tahlili

Kо‘rsatkichlar	Balans satri	Davr boshi	Davr oxiri	Farqi
Debitorlar, jami(satr220+240+250+260+270+280+290+300+310)	210	459586 597	468253 903	8 667 306
shundan: muddati о‘tgan	211	61242836	24341057	-36 901 779
Xaridor va buyurtmachilarning qarzi (4000 dan 4900 ning ayirmasi)	220	123172 327	148701 321	25 528 994
Ajratilgan bо‘linmalarning qarzi (4110)	230	0	0	0
SHо‘ba va qaram xо‘jalik jamiyatlarning qarzi (4120)	240	195601 703	197055 308	1 453 605
Xodimlarga berilgan bо‘naklar (4200)	250	307414	202706	-104 708
Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga berilgan bо‘naklar (4300)	260	92643 705	103815 079	11 171 374
Byudjetga soliq va yig‘imlar bо‘yicha bо‘nak tо‘lovlari (4400)	270	31126 342	12441 892	-18 684 450
Maqsadli davlat jamg‘armalari va sug‘urtalar bо‘yicha bо‘nak tо‘lovlari (4500)	280	5788 131	151 843	-5 636 288
Ta’sischilarning ustav kapitaliga ulushlar bо‘yicha qarzi (4600)	290	0	0	0
Xodimlarning boshqa operatsiyalar bо‘yicha qarzi (4700)	300	769 100	666 713	-102 387
Boshqa debitorlik qarzlari (4800)	310	10177875	5849041	-4 328 834
Kreditorlik majburiyatlari tarkibi
Joriy majburiyatlar, jami (satr610+630+640+650+660+670+680+690+700+710+720+730+740+750+760)	600	654802314	674942 829	2 0 140 515
shu jumladan: joriy kreditorlik qarzlari (satr610+630+650+670+680+690+700+710+720+760)	601	623266697	651211 265	27 276 076
shundan: muddati о‘tgan joriy kreditorlik qarzlari	602	26935189	18671 676	8 263 513
Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga qarz (6000)	610	139361433	132315373	7 046 060
Ajratilgan bо‘linmalarga qarz (6110)	620	0	0	0
SHо‘ba va qaram xо‘jalik jamiyatlarga qarz (6120)	630	91925580	160152370	68 226 790
Kechiktirilgan daromadlar (6210, 6220, 6230)	640	18722	179635	160 913
Soliq va majburiy tо‘lovlar bо‘yicha kechiktirilgan majburiyatlar (6240)	650	0	0	0
Boshqa kechiktirilgan majburiyatlar (6250, 6290)	660	0	0	0
Olingan bо‘naklar (6300)	670	309086582	247864791	-61 221 791
Byudjetga tо‘lovlar bо‘yicha qarz (6400)	680	8084129	19262 500	6 968 476
Sug‘urtalar bо‘yicha qarz (6510)	690	0	0	0
Maqsadli davlat jamg‘armalariga tо‘lovlar bо‘yicha qarz (6520)	700	18646984	25615460	11 178 370
Ta’sischilarga bо‘lgan qarzlar (6600)	710	0	0	0
Mehnatga haq tо‘lash bо‘yicha qarz (6700)	720	40920696	43590218	32 669 522
Qisqa muddatli bank kreditlari (6810)	730	28324178	21397333	-6 926 845
Qisqa muddatli qarzlar (6820, 6830, 6840)	740	3192717	2154596	-1 038 121
Uzoq muddatli majburiyatlarning joriy qismi (6950)	750	0	0	0
Boshqa kreditorlik qarzlar (6950 dan tashqari 6900)	760	15241293	22410 553	7 169 260
Debitorlik va kreditorlik qarzlarining farqi		-163 680 100	-182 957 362	-19 277 262
Qarz balansi		623266697	651211 265	27 944 568

Korxonada hisobot davri oxiriga qarz balansi 651 211 265 ming sо‘mga teng bо‘lgan. Shundan: 468 253 903ming sо‘mi debitorlik majburiyatlari, 651 211 265ming sо‘mi kreditorlik majburiyatlaridir. Kreditorlik majburiyatlarining debitorlik majburiyatlarining ortgan qismi 182 957 362 ming sо‘mni tashkil qilgan.Hisobot davri boshiga debitorlik va kreditorlik majburiyatlari orasidagi farq 163 680 100 ming sо‘mni tashkil qilgan. Debitorlik kreditorlik balansi 623 266 697 ming sо‘mga teng bо‘lgan.Debitorlik va kreditorlik qarzlari balansi davr boshiga nisbatan 27 944 568 ming sо‘mga ortgan.
Debitorlik va kreditorlik qarzlari tarkibida muddati о‘tgan, tо‘lov muddati kelgan va tо‘lov muddati о‘tmagan majburiyatlarni alohida tarkiblash lozim.
Debitorlik va kreditorlik qarzlarining muddati о‘tgan sifatida tan olish tartiblari qonunchilik normalari asosida belgilanadi.
Korxona va tashkilotlarning moliyaviy ahvolini mustahkamlash, yetkazib berilgan mahsulot, bajarilgan ishlar va xizmatlar uchun iste’molchilarning о‘z vaqtida hisob-kitob qilishlarini ta’minlash, xalq xо‘jaligida tо‘lov intizomining ahvoli uchun rahbarlarning mas’uliyatini oshirish maqsadida qabul qilingan “Xalq xо‘jaligida hisob-kitoblar о‘z vaqtida о‘tkazilishi uchun korxona va tashkilotlar rahbarlarining ma’suliyatini oshirish borasidagi chora tadbirlari tо‘g‘risidagi” PF-1154 sonli 1995 yil 12-maydagi Prezident farmonida belgilanishicha,barcha mulkchilik shakllaridagi xо‘jalik yurituvchi subyektlarning iste’molchilar va buyurtmachilarga, agar ular yetkazib beriladigan (bajariladigan ishlar, xizmatlar) qiymatining kamida 15 foizini oldindan tо‘lamasalar, mahsulot jо‘natishi, ishlarni bajarishi va xizmatlar kо‘rsatishi ta’qiqlanishi belgilangan.
Mazkur farmonga kо‘ra, tovarlar amalda jо‘natilgan, ishlar bajarilgan, xizmatlar kо‘rsatilgan kundan boshlab tо‘qson kun о‘tgandan keyin, yetkazib berilgan tovarlar, kо‘rsatilgan xizmatlar va bajarilgan ishlar uchun mablag‘lar kelib tushmaganligi muddati о‘tib ketgan debitorlik qarzi deb hisoblanadi.
Muddati о‘tib ketgan debitorlik qarzi mavjud bо‘lgan taqdirda barcha mulkchilik shaklidagi korxona va tashkilotlarning rahbarlariga, shuningdek mazkur korxonalarning bosh buxgalterlariga intizomiy choralar, hatto jinoiy javobgarlikka tortish choralari qо‘llanishi lozimligi qayd etiladi.
Hukumat qarori bilan muddati uzaytirilgan debitorlik va kreditorlik qarzlariga,respublika tashqarisidagi hamda korxona faoliyatiga aloqador bо‘lmagan sabablar tufayli vujudga kelganqarzlar summasi albatta bundan mustasno hisoblanadi.