Маvzu: Dasturiy vositalarni testlash

Dasturiy ta’minotni ishlab chiqishning hayotiy sikli
Dasturiy tizimni kollektiv bilan ishlab chiqish individual ishlab chqishga nisbatan ishni aniq loyihalashni va uni dasturiy tizimni yatarish vaqtida taqsimalashni talab etadi. Tashkilotning usullaridan biri alohida ketma-ket bosqichli ishlab chiqish jarayonidan
,keyin esa so‟nggi mahsulotni yoki uning bir qismini oluvchi umumiy o‟tish davridan iborat. Bu davr esa dasturiy tizimni ishlab chiqishning hayot sikli deb nomlanadi. Hayot sikli ishlab chiqiluvchi tizimning umumiy namoyishni tashkil etishdan va yuqori bosqich talablari asosida ko‟rib chiqishdan boshlanadi. Hayot siklini tugatish esa tizimga kirishni amalga oshirishdan iborat. Ishlab chiqish jarayoni ham hayot siklining bir qismi bo‟lib, u ham dasturiy tizim bilan bog‟langan holda o‟zining hayot sikliga ega. Tizimni ishlab chiqish jarayoni hayot siklidan farqlanadi, hayot sikli foydalanilishdan to‟xtashi va ekspluatatsiyasidan chiqishi bilan tugatiladi.
Dasturiy ta‟minotni hayot siklida iteratsion prodseduralarning barchasi dasturiy ta‟minotning holati o‟zgarishi bilan bog‟liq bo‟lib, kiritilgan talablarni tashkil qiluvchi so‟nggi foydalanuvchi ekspuatatsiyasi tugatilishiga qadar davom etadi.
Bu kurs hayot siklining tizim integratsiyasi va kuzatish bosqichiga tegishli emas. Butun kurs soddalashtirilgan ko‟rinishlarni cheklashni talab etadi hamda dasturiy ta‟minotni ishlab chiqish talablariga mosligi tasdiqlanganidan so‟ng va kodni ishga tushirishdan keyin tugatiladi.
Hayot siklining modelari
Hayot siklining ixtiyoriy bosqichi boshlash va tugatishning aniq baholash mezoniga ega. Hayot sikli bosqichlari hamda baholash hayot siklining belgilangan ketma-ketlikdagi bosqichlaridan iborat va ishlab chiquvchi kollektivi va/yoki buyurtmachilari bilan aniqlanadi. Hozirda hayot siklining real ishlab chiqarishga asoslangan bir qancha asosiy modellari mavjud.
Hayot siklining kaskadli modeli
Kaskad modeli. Dastlab (1970-1985 yillar) keying bosqishga o‟tish oldingi bosqishning loyiha operatsiyalari to‟liq tugagandan keyin va keyingi bosqich uchun barcha dastlabki ma‟lumotlar olingandan keyin amalga oshirilishi tavsiya qilinadigan dasturiy ta‟minotni ishlab chiqishning kaskad sxemasidan foydalanildi. Ushbu sxemaning afzalliklari bo‟lib quyidagilar hisoblanadi:

• 
  To‟liq va moslashish talablariga javob beruvchi loyiha hujjatlarini tugallangan to‟plamning har bir bosqich oxirida olinadi;
  
• 
  Ishlab chiqish jarayonini loyihalashtirishning oddiyligi;
  

Xuddi shunday sxema ishlab chiqish samaradorligining o‟ta yuqori parametrlarini ta‟minlab, murakkab texnik ob‟ektlarni ishlab chiqishga blok-ierarxik yondashuvda foydalaniladi. Ushbu sxema ishlab chiqish boshida barcha talablarni aniq va to‟liq muvaffaqiyatli shakllantirish uchun tizimni yaratish uchun qo‟llanishi mumkin.
Hayot siklining kaskadli modeli(ba‟zida sharshara deb ham ataladi) barcha ishlab chqiluvchi tizimlar detallarini ro‟yhatga olib, o‟sib boruvchi pog‟onalarga asoslangan. Har bir pog‟ona keyingi ishlab chiqiluvchi pog‟ona holatiga o‟tishni anglatadi(1-rasm).






Birinchi bosqich tizimning konseptual strukturasidan iborat bo‟lib, uni qurishning umumiy prinsplari, atrof-muhit bilan o‟zaro ta‟siri qoidalari tizimli talablarda aniqlanadi.
Ikkinchi bosqichda funksional dasturiy komponentalar, dasturiy interfeyslar ajratiladi. Barcha dasturiy komplekslar qandaydir apparat platformada bajariladi.
Uchinchi bosqichda dasturiy ta‟minot talablari detalli o‟ziga xos tizim arxitekturasi asosida tuzilgan aniq modullar, ular orasidagi interfeyslar, alohida funksiyalar sarlavhasi va h.k. hisobga olinadi.
To‟rtinchi bosqichda detalli o‟ziga xoslikka mos keluvchi dastur kodi yoziladi, hamda beshinchi bosqichda oldingi bosqichlarda aniqlangan, ta‟lablarga mos keluvchi dastur kodini tekshirish, testlash ishi amalga oshiriladi.
Kaskadli modelda har bir bosqich to‟liq ishini tugallaganidan so‟nggina keying bosqichga o‟tish mumkinligini ta‟kidlanadi. Testlashga qadar tizim talablari to‟liq tayyorlanadi, keyin dasturiy ta‟minot uchun barcha talablar to‟liq yaratiladi va tizim arxitekturasi to‟liq ishlab chiqiladi.
Ammo katta tizimlarda bu model o‟zini oqlamaydi. Chunki modeldagi har bir bosqich ma‟lum vaqtni o‟z ichiga oladi, bu esa oldingi bosqichlardagi kichik hujjatli o‟zgarishlarni ham amalga oshirib bo‟lmasligi yoki bu kichik o‟zgarish qolgan bosqichlarga ham ta‟sir ko‟rsatishi mumkin.
Kaskadli modelda ham o‟zgaritirishdan foydalaniladi ya‟ni ixtiyoriy bosqichdan oldingi bosqichga qaytish imkoni mavjud. Bunda qabul qilingan yechim qo‟shimcha prodsedurani ta‟lab qiladi.
Agar testlash ishlab chiqish talablariga mos kelmasa, quyidagi sabablar o‟rinli bo‟lishi mumkin:

1. 
   Noto‟g‟ri testlash
   
2. 
   Kodlashtirishda xatolik
   
3. 
   Noto‟g‟ri tizim arxitekturasi
   
4. 
   Noto‟g‟ri dasturiy ta‟minot talablari va h.k.
   

Yuqoridagi barcha holatlar aniqlangan nomutanosiblikni yo‟qotish uchun hayot siklining qaysi bosqichiga qaytish kerakligini aniqlashni va yechimni qabul qilish uchun analiz(tekshirish)ni ta‟lab etadi.