Mavzu: d-trigger. T-trigger. Jk-trigger muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali fan nomi: “Raqamli qurilmalarni loyihalashga kirish” Trigger

Mavzu: D-trigger. T-trigger. JK-trigger
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
Fan nomi: “Raqamli qurilmalarni loyihalashga kirish”
Trigger – ikkita turg‘un muvozanat holatiga ega bо‘lgan qurilma bо‘lib, ikkilik sanoq sistemasida ifodalangan informatsiyani ishlash, xotirlash uchun mо‘ljallangan.
Triggerlar – aktiv xotira elementi bо‘lib, unda mantiqiy о‘zgaruvchini ifodalash uchun ikkita kuchlanish sathi ishlatiladi. Umumiy holda trigger xotirlovchi element (triggerning о‘zi) hamda boshqarish sxemasi birikmasidan iborat bо‘lib, bir necha mantiqiy elementlarni о‘z ichiga olishi mumkin.
Kodlash prinsipi bо‘yicha triggerlar ikki keng guruhga – statik va dinamik triggerlarga bо‘linadi:
1) statik triggerlarda sxema turg‘un holatlarining har bir tok kuchining va kuchlanish sathlarining tafovuti bilan xarakterlansa;
2) dinamik triggerlarda sxema holatlari ma’lum amplitudaga davomiylikka ega bо‘lgan chiqish yо‘li impulslari borligi yoki yо‘qligi bilan xarakterlanadi.
Informatsiyani kiritish (yozish) usuli bо‘yicha triggerlar asinxron va sinxron (taktlanuvchi) triggerlarga bо‘linadi.
Ishlatiladigan turli sinxroipmulslar soniga qarab bir taktli va kо‘p taktli triggerlarni ajratish mumkin. Boshqarish sxemasi bajaradigan mantiqiy funksiyaga nisbatan integral triggerning keng tarqalgan turlari quyidagicha:
— RS-trigger;
— D-trigger;
— T-trigger;
— DV, TV-trigger;
— JK-trigger ;
— Murakkab mantiqli triggerlar.
RS — trigger
Asinxron RS-trigger deb ikkita S va R informatsion kirish yо‘liga ega bо‘lgan ikki turg‘un muvozanat holati qurilmasiga aytiladi. S triggerni birlik holatiga о‘tkazuvchi kirish yо‘li, R esa, triggerning tо‘liq holatiga о‘tkazuvchi kirish yо‘li.
Asinxron RS — triggerining о‘tish jadvali (ishlash jadvali).

S	R	Qn	Qn+1
0	0	0	0
0	0	1	1
0	1	0	0
0	1	1	0
1	0	0	1
1	0	1	1
1	1	0	x
1	1	1	x

S,R — triggerning kirish yо‘llari;
Qn — triggerning oldingi holati;
Qn+1 — triggerning keyingi holati;
x — noaniqlik shartli belgisi;
Triggerlar – sifat jihatidan raqamli texnikaning yangi tarkibiy elementidir. Uni mantiqiy element deb qarab bо‘lmaydi, chunki u yangi sinf elementidir.
Trigger bu yakunlangan qurilma bо‘lib, u faqat bitta turg‘un holatda bо‘la oladi. Umuman olganda mantiqiy elementlarning kirishlari ham kuchsiz trigger effektini bera oladi. Mantiqiy nolni ifodalaydigan va mantiqiy birni ifodalaydigan kuchlanishlar о‘rtasida har doim oraliq diapazon mavjud bо‘ladi. Bu diapazon mantiqiy noaniqlik deb ataladi. Agar mantiqiy kirishda kuchlanish shu diapazonga tushib qolgan bо‘lsa, natija qanday bо‘linishi aytib bо‘lmaydi.
Bir qancha jarayonlar hattoki chiziqli rejimga ham о‘tib qolishi mumkin. Bunday holatlarni oldini olish uchun Shmitt trigeridan foydalaniladi. Bu trigger ikkita aniq chegaraga ega bо‘lib, kirish kuchlanishi (signali) ushbu chegaralar orqali triggerdan о‘tganda ikki holatdan aniq bir turg‘un holatga keladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
Yusupbekov N.R., Muxamedov B.I., Gulomov Sh.M. Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish. –Toshkent: O„qituvchi,2011.
Abdullaеv M.M., Nazarov X.N., Abdullaеva S.B., Tolipov A.R., Matyoqubov N.R. “Hisoblash tеxnikasi va boshqarish sistеmalarining elеmеntlari va qurilmalari”. Ma'ruzalar matni. Toshkent2011.
O‟ljaеv E.U. Mikroprotsеssorlar, mikro EHM asoslari. O‟quv qo‟llanma. Toshkеnt. 2011. 404 b.
Vaxidov A.X., Abdullaеv D.A. Avtomatikaning tеxnik vositalari. Toshkent,2012.