Mavzu: Buxoro amirligi tarixi tarixshunosligi

Tarixi salotini Mang‘itiya

“Tarixi salotini Mang’itiya” (“Mang’it sultonlarining tarixi”) asari buxorolik mashhur tarixchi olim va shoir Mirzo Abduazim Somiy Bo‘stoniy (1838/39-1914-yildan keyin) qalamiga mansubdir. Bo‘lg’usi tarixchi boshlang’ich malumotni ona yurti Bo‘ston qishlog’ida, Buxoroning shimolida, undan 40 km narida olgan, so‘ngra Buxoro madrasalaridan birida o‘qigan, dastlab viloyat hukmdorlari qo‘lida kotib, amir Muzaffar taxtga o‘tirgandan keyin uning shaxsiy kotibi, munshiysi bo‘lib xizmat qilgan. Amir Abdulahad hukmronligi (1885-1910 yy.)ning so‘nggida 1898 yoki 1899 yilda podshohlikka qarshi fikrlari uchun saroydan chetlatilib, umrining oxirini nochorlikda kechirgan. 

Ahmad Donish Asarlari

Ahmad Donish yoki Ahmad Kalla nomi bilan mashhur bo'lg an , XIX asrda ko'zga ko'ringan mutafakkir shoir, adib, olim va diplomatdir. Uning to 'la ismi Ahmad ibn Nosir ibn Yusuf al-Xanafiy al-Buxoriydir. Bo'lg'usi tarixchi 1827-yili Buxoroda tug'ilgan. U yoshligidan yaxshi o'qib tarix, mumtoz adabiyot, riyoziyot-matematika, ilmi nujum-astronomiya, musiqa va tibbiyot ilmlarini yaxshi o'rgangan, husnixat va musavvirlik sirlarini ham egallangan.Ahmad Donish o'z faoliyatini xattotlikdan boshlagan va 1850-yil boshlarida amir Nasrulloh xizmatiga qabul qilingan, 1870-yili iste’foga chiqib, ilmiy faoliyat bilan mashg'ul bo'lgan. Ahmad Donish 1857-yili amir Nasrulloh, 1869 va 1874-yillari amir Muzaffar(I860—1885) elchiligi tarkibida Peturburgda bo'ldi va Rossiyaning iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayoti bilan yaqindan tanishdi.

Ahmad Donish

Navodir ul-vaqoe asari haqida

Ushbu asarda muallif o`zidan oldin o`tgan faylasuflarning, birinchi navbatda Bedilning ba`zi falsafiy qarashlarini tahlil qilgan. O`z zamonasining qo`ygan masalalarini hal qilishga intilga. Ushbu asar ahamiyati jihatidan XI asrda yozilib saljuqiylar sulolasi tarixiga bag’ishlangan Nizomulmulkning "Siyosatnoma“ asariga taqqoslash mumkin. Ushbu asarning mazmunini xalqni ma`rifatli bo`lishga insonparvarlik g’oyalarini targ’ib etish kabi g’oyalar tashkil etadi.