Mavzu. Buxgalteriya hisobi predmeti va metodi

Buxgalteriya hisobining predmeti bu korxona xo’jalik mablag’lari va ularning tashkil topish manbaalarini pul ko’rsatkichidagi ifodasidir.

Xo’jalik mablag’lari xo’jalik jarayonida bajarayotgan funktsional roliga qarab quyidagilarga bo’linadi;

1.Ishlab chiqarish fazasidagi xo’jalik mablag’lari bu ham uz navbatida ikkiga bo’linadi a) mehnat vositalari b) mehnat buyumlariga turkumlanadi.

A) Mehnat vositalari

1.Imoratlar

2.Inshootlar

3.O’tkazuvchi moslamalar

4.Mashina va asbob uskunalar

5.Ishlab chiqarish inventari va jixozlar

6.Transport vositalari

7.Xo’jalik inventarlari

8Arzon baholi va tez ishdan chiqadigan buyumlar.

B) Mehnat buyumlari

1 .Xom ashyo va materiallar.

2 Yarim tayyor mahsulotlar.

4 Ehtiyot qismlar

5.Tugallanmagan ishlab chiqarish

6.Kelgusi davr chiqimlari

7.Idishlar

2. Muomala fazasidagi xo’jalik mablag’lari

1.Tayyor mahsulotlar.

2.Pul mablag’lari:

a) kassadagi mablag’lar;

b) hisob kitob raqamidagi mablag’lar;

v) bankdagi har xil schyotlardagi mablag’lar

3.hisob - kitob qilishdagi mablag’lar

a) junatilgan mol,balsarib topshirilgan ish va xizmatlar;

b) debitorlar;

v) hisobdor shaxslar bilan olib boriladigan hisob kitoblar.

3.Korxona oborotidan chetlatilgan mablag’lar

1. Foydadan byudjetga ajratma

2. Foydadan maxsus fondlarga djratma

Xo’jalik mablag’lari(aktivlari) tasnifi

Xo’jalik mablag’lari

Asosiy oborotdan tashqari mablag’lar	Ishlab chiqarish sohasi Ishlab chiqarishga taaluqli bo’lmagan sohalarda	Binolara inshootlar, mashina va asbob uskunalar, instrument va inventarlar, transport vosiatalari, nomoddiy aktivlar va h .k.
Aylanma mablag’lar	Me'yorlashtitriladigan Me'yorlashtirilmaydigan	Ishlab chiqarish sohasida xom ashyo va materiallar, yoq’ilg’i va zapas qismlar muomala sohasida Tayyor mahsulot va tovarlar hisob-kitob schyotidagi mablag’lar, junatilgan tovarlar, qilingan ishlar va xizmatlar bo’yicha hisoblar, debitorlar va shu kabilar
Chetga jalb qilingan mablag’lar		Foydadan byudjetga ajratmalar, foydadan maxsus fondlarga ajratmalar

Korxona tashkilot va muassasalarda xo’jalik yuritish uchun ularda turli xil xo’jalik mablag’lari bo’lishi zarur.

Bu xo’jalik mablag’lari turli manbalardan tashkil topadi va ularning kelib chiqish manbalarini quyidagi guruqlarga bo’lish mumkin:

1.Korxonaga berkitilgan mablag’lar manbai

2.Bank kreditlari

3.Kreditorlarning harzlari

4.Ijtimoiy mahsulotni taqsimlash bo’yicha majburiyat

5.Foyda daromad.

Mablag’’lar davlat korxonalariga ularning butun faoliyati davomida foydalanish uchun berkitiladi.Davlat korxonalriga ajratiladigan mablag’lar manbaiga fondler byudjetdan olingan mablag’,rezervlar kiradi.Korxonaga doimiy foydalanish uchun berkitilgan asosiy va aylanma mablag’lar ustav fondini tashkil kilib,uning miqdori korxona balansida aks ettiriladi.

Ustav fondi-davlat korxonalari mablag’larining muhim manbaidir.Uning miqdori keyinchalik qo’shimcha olingan mablag’ hisobiga ko’payib boradi.Ustav fondining ko’payishi,asosan korxona ixtiyorida koldirilgan foyda hisobiga bo’ladi.

Xo’jalik mablag’larining tashkil topish manbalarini turukmlarga ajratish

1.Korxonaga berkitilgan mablag’lar manbai bular uz navbatida quyidagilarga bo’linadi;

a) Ustav fondi

b) Maxsus fondlar

v) Foyda, daromad

g) Byudjetdan olingan mablag’lar

d) Boshqa olingan mablag’lar

2.Chetdan jalb qilingan mablag’lar manbai bular uz navbatida

quyidagilarga bo’linadi;

a) Bank kreditlari

b) Kreditorlik qarzlari

v) Ijtimoiy mahsulotni taqsimlashga doyr majburiyatlar

g) va boshqalar

Rezervlar korxona ichki resurslari hisobiga tashkil qilinadi. Ularga kelgusi davr to’lovlari rezervi, kafolatlash rezervi va boshqalar kiradi.

Bankdan olingan kreditlar uzoq va qisqa muddatli bo’ladi.Kreditlar korxonaga ma'lum maqsad uchun belgilangan muddat qaytarib berish sharti bilan vaqtincha foydalanishga beriladi. Kreditorlik qarziga ushbu korxonaning boshqa korxona va shaxslardan bo’lgan qarzi.masalan olingan material uchun mol yetkazib beruvchilardan bo’lgan qarz.bajarilgan ish uchun boshqa tashkilotga to’lanadigan qarzi va shu kabilar.
Taqsimotga doir majburiyatlarga ishchi va xizmatchilardan ish haqi bo’yicha,byudjetga to’lov bo’yicha.moliya va ijtimoiy sugo’rta organlaridan bo’lgan qarz summasi kiradi.Ijtimoiy suto’rta mablag’i ishchi va xizmatchilar vaqtincha mehnat kobiliyatini yukotgan vaqtda rdam berish,pulsiz dam olish uylari va sanatoriylarda davolanish,nafaqa to’lash maqsadlarida ishlatiladi.