Mavzu: Brusning dinamik yuklanishi Reja: Brusning dinamik yuklanishi

30.2 Sim arqonni hisoblashda inersiya kuchini inobatga olish 
g
.
/
81
,
9
2
sek
m
g

.
g
a
dV
dF
in


)
(
z
A
dz
dz
z
A

)
(
.
)
(
g
qa
dz
Adz
g
a
dz
dV
g
a
z
q
in





A
q



d
F
d
u
d

st
F
st
u
st

st

.
;
;
;
st
d
st
d
st
d
st
d
F
F
u
u












---

Maruza K.Iamayilov 
4 
Og‘irligi 
bo‘lgan yukni 
 
tezlanish bilan ko‘tarishda sim arqon hisobini 
ko‘rib chiqamiz. (30.2-chizma). Ko‘ndalang kesim yuzasi 
bo‘lgan,
uzunlikdagi sim arqon og‘irligini 
bilan belgilaymiz.
Yuk qo‘zg‘almas bo‘lganda, sim arqonning ixtiyoriy ko‘ndalang 
n
n

kesimida yuk va sim arqon og‘irligidan statik zo‘riqish kuchi paydo bo‘ladi. Ushbu 
statik zo‘riqish kuchi sim arqonning qirqib olingan pastki qismining muvozanatda 
bo‘lish shartidan aniqlanadi va u quyidagiga teng: 
(30.5) 
Bu yerda 
–z uzunlikdagi sim arqonning og‘irligi. 
30.2-chizma. Yuqoriga 
tezlanish bilan ko‘tarilayotgan yuk. 
 
Yuqoriga biror yukni 
a
tezlanish bilan ko‘tarayotgan sim arqonda hosil 
bo‘ladigan zo‘riqish kuchini aniqlash uchun yukning harakat tenglamasini tuzish 
lozim. Bu tenglamani tuzish nazariy mexanikadan ma’lum bo‘lgan Dalamber 
prinsipidan foydalanib amalga oshiriladi. Bu prinsipga muvofiq harakatlanayotgan 
sistemaning barcha nuqtalariga qo‘shimcha ravishda 
inersiya kuchlarini
qo‘yib, 
sistemani muvozanatda deb qarash mumkin. 
Inersiya kuchining miqdori massa bilan uning tezlanishi ko‘paytmasiga teng 
bo‘lib, tezlanishga nisbatan teskari tomonga yo‘nalgan. 
G
a
A
m
1
q
.
qz
G
N
st


qz
n
a
N
G
in
F
z
n



a

---

Maruza K.Iamayilov 
5 
Dalamber prinsipi yordamida istalgan dinamik masalaning yechimi sodda 
shakldagi statik muvozanat tenglamalarini tuzishga keltiriladi. 
Yuk 
a 
tezlanish bilan ko‘tarilganda, yukning 
inersiya kuchi va sim 
arqonning 
inersiya kuchlari hosil bo‘ladi.
Unda sim arqonda inersiya kuchi quyidagiga teng bo‘ladi: 
(30.6) 
Bu yerda 
jismning erkin tushish tezlanishi. 
Dinamik 
zo‘riqish kuchining to‘la qiymati quyidagi tenglikdan topiladi: 
(30.7)
(30.1) formulani e’tiborga olib va belgilash kiritib (30.7) ifodani quyidagicha 
yozish mumkin: 
(30.8)
Sim arqonning ixtiyoriy kesimidagi dinamik kuchlanish quyidagicha 
ifodalanadi: 
(30.9)
Bunda dinamik koeffitsient qiymati quyidagi ifodadan aniqlanadi: 
(30.10) 
Xulosa 
Demak, yukni 
a
tezlanish bilan ko‘targanda, dinamik kuchlanish statik 
kuchlanish miqdoridan bir necha marta katta bo‘ladi.
Agar yuk
a
tezlanish bilan tushirilsa, dinamik koeffitsient formulasi oldiga 
minus ishora qo‘yish kerak. Yuk erkin tushganida tezlanish 
bo‘lganligidan 
sim arqondagi tortilish kuchi nolga teng bo‘ladi. Sim arqon tushayotgan yuk 
ketidan hech qanday zo‘riqishsiz harakatlanadi. 
g
Ga
g
a
qz

.
a
g
qz
G
F
in


2
81
,
9
sek
m
g

d
N

 



.
1













g
a
qz
G
a
g
qz
G
qz
G
N
d
.
st
d
N
N


st
d
d
A
N




.
1
g
a



g
a



---

Maruza K.Iamayilov 
6