Mavzu: Boshqarishning asosiy va fundamental prinsiplari Reja: Boshqarish prinsiplari Assosiy tushunchalar



Download 356,83 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/6
Sana18.03.2023
Hajmi356,83 Kb.
#920232
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Mavzu Boshqarishning asosiy va fundamental prinsiplari Reja Bo

1.Uchish apparatini boshqarish
Boshqarish ob’ekti – uchish apparati (raketa). Boshqarish maqsadi – nishonni yo`q qilish,
yani raketaning nishon bilan uchrashishini ta’minlash. 
Raketaning nishon bilan yaqinlashishi mumkin bo`lgan cheksiz miqdordagi traektoriyalardan
amalda faqat shundaylari tanlanadiki, ular bo`yicha uchish bir tomondan, yetarlicha sodda 
texnikaviy vositalar yordamida bajariladi, boshqa tomondan, nishonni yo`qotishning maksimal
ehtimolligi ta’minlanadi. Sozlash jarayonini amalga oshirishda raketa harakati aniq tarzda 
chegaralanishi kerak, yani raketaning harakatiga (bog`lanishlar) aloqalar qo`yilgan bo`lishi zarur. 
Shunday qilib, qaralayotgan jarayonda raketa bilan nishonning uchrashishini ta’minlovchi 
harakatning parametrlari aniqlangan qonun bo`yicha o`zgarishi kerak. 
 
 
2.Elektrotexnik ob’ektlarni boshqarish 
Boshqarish maqsadi – sistemaning turli bo`ginlari o`rtasida kuchlanishning
doimiyligini ta’minlash yoki, biror elementda ajraladigan quvvatning maksimal bo`lishiga
erishish va h. Aniqlangan qonunlar bo`yicha o`zgarishi kerak bo`lgan jarayonlar bu – 
kuchlanishlarni, toklarni, quvvatlarni tashqi elektr yurituvchi kuchlar yoki tashqi
manbaalarning toki va boshqalar ta’sirida o`zgarishlari.
 
3.Texnikaviy ob’ektlarni boshqarish 
Boshqarish maqsadi – temperaturani biron-bir taqsimlanishini saqlab (taminlab) turish yoki 
temperaturani biron chegaraviy qiymatidan ortib ketishiga issiqlik energiyasini berish yoki olish
orqali yo`l qo`ymaslik. 
Yuqorida aytilganlar asosida xulosa qilish mumkinki, jarayonlarni talab etilgandek ro`y 
berishini ta’minlovchi sharoitlar yaratish, yani zaruriy rejimni saqlab turish texnikaviy kompleks
shaklida amalga oshirilishi mumkin, bu texnikaviy kompleks o`z ichiga ushbu asosiy bloklarni 
oladi: 

boshqarish ob’ekti: ob’ektdagi jarayonlarni xarakterlovchi parametrlarni joriy 
qiymatlari haqida 
axborotlarni olish bloki (o`lchashlar sistemasi); 

boshqaruvchi blok: 
bu blok buyruqlarni shakllantiradi, ular ob’ektga kelib, undagi sodir bo`layotgan jarayonlarni
qo`yilgan maqsadga erishish yo`nalishiga qaratib o`zgartiradi; 

nazorat-o`lchov qurilmalari: 
topshiriqni bajarilishini borishi ustidan nazorat va topshiriqni bajarilishi natijalarini tekshirishni amalga 
oshiradi.Bu texnikaviy kompleksni boshqarish ob’ekti va unga biriktirilgan o`lchovchi va
boshqaruvchi bloklar bilan birlashtirilgan yaxlit to`plam deb belgilab olamiz.Shu yerda matematik
modellashtirish fanidan ma’lum bo`lgan sistema tushunchasidan foydalanamiz. 


Sistema - bu tushuncha matematik modellashtirish tushunchasining ekvivalenti bo`lib, u juft 
to`plamlar U, Y (U – kirishlar to`plami, Y – chiqishlar to`plami) va kirish va chiqish orasidagi 
bog`liqlikni formallashtiruvchi U Y munosabat bilan beriladi. Sistemalarni birlashtirish ham 
sistema hisoblanadi. Sistema ushbu xossalarga ega [2]: 
Yaxlitlik (butunlik), bu sistema tashqi muhitdan ajratilganligini bildiradi; muhit sistemaga 
uning kirishlari orqali ta’sir ko`rsata olishi mumkinligini va sistema bu ta’sirlarga chiqish orqali
javob (reaktsiya) berishi mumkinligini 
bildiradi; Strukturalanganlik, bu sistema ichida bir nechta nimsistemalarga ajratilganligini bildiradi.
Nimtizimlar o`zaro bog`liq va sistema yaxlit holda, butunicha tashqi muhit bilan qanday ta’sirlashsa,
ular ham bir-birlari bilan o`zaro ta’sirlashadilar; 
Maqsadga muvofiqlik (yo`nalganlik), biron maqsadni berilganligini talab etadi, bu maqsadga 
erishish sistemaning to`g`ri ishlashini bildiradi. Yuqoridagi ta’riflar aniq, formal ta’riflardir. Endi 
formalligi ozroq ta’riflarni keltiramiz: 
Sistema – bir-birlari bilan
qonuniyatli bog`langan predmetlar (buyumlar)ning ob’ektiv 
birligidir. 
Sistema – hodisalar hamda tabiat va jamiyat haqidagi bilimlarning ob’ektiv birligidir. 
Sistema – yagona yaxlitlikni namoyon etuvchi o`zaro bog`langan elementlar (ob’ektlar, 
munosabatlar) to`plami. 
Sistmaning xossalari uni tashkil etuvchi elementlarda bo`lmasligi mumkin. 
1.1-jadvalda sistemaga misollar keltirilgan. 
Bundan bo`yon texnologik jarayonning funktsional elementlarini kvadratlar (yoki to`g`ri 
to`rtburchaklar) bilan, bu elementlarga kirayotgan signallarni esa strelkalar bilan belgilaymiz (1.1-
rasm). 
Signalga ta’rif beramiz. Signal deb, shunday fizikaviy jarayonga aytiladiki, uning
parametrlari axborotga ega bo`ladi. Masalan, telefon aloqasida elektr signallari yordamida 
suhbat tovushlari uzatiladi, televidenieda esa – tasvir. 
Axborotga ega parametrlarni axborotli parametrlar deyiladi. Masalan, signal - elektr
kuchlanish, kuchlanish amplitudasi – axborotli parametr. 
Signalni analogli deyiladi, agarda uning axborotli parametrlari berilgan oraliqda ixtiyoriy
qiymatlarni qabul qila olsa (1.2-rasm). 
Signal raqamli deyiladi, agarda uning axborotli parametrlari impulslarning kodlangan
ketma-ketligida joylashgan bo`lsa. 
1.1-rasm. Funktsional element. 
1.2-rasm. Analogli signal f(t). 


Yuqoridagiga muvofiq o`lchashlar sistemasi turli fizikaviy jarayonlarning qiymatlarini
(temperatura, bosim, aylanishlar soni va b.) elektr signallarga aylantirgichlarni namoyon etadi. 
O`lchash sistemalariga (datchiklarga) misollar: 

nisbiy ko`chish datchigi; 

burchak tezlik datchigi; 

bosim datchigi; 

temperatura datchigi va b. 
Texnologik jarayonlarni talab etilgandek ro`y berishini ta’minlovchi texnikaviy kompleks – 
to`plamni boshqarish sistemasi deb ataymiz. 
Boshqarish sistemasi boshqarish ob’ektini o`rab oluvchi berk konturni hosil qiladi. Shu
sababli, bu bloklarning hammasi qatnashgan sistemani berk sistema deyiladi yoki teskari aloqa 
(TA) li boshqarish sistemasi deyiladi (1.3rasm). 
Boshqarish jarayonlari – bu sistemalarda sodir bo`luvchi dinamik jarayonlar bo`lib, bu
sistemalarda axborot oqimlari, hamda boshqarish maqsadlariga erishish uchun qarorlar va
harakatlar berk konturlar yani, TA li sistemalar ko`rinishida strukturali amalga oshiriladi. 
Boshqarish sistemalarining bir qismi biryo`nalishli xossasiga ega, yani oldindagi elementga
keyingi elementni ulash oldindagi elementning holatiga ta’sir ko`rsatmaydi. Avtomatik
sistemalarda hech bo`lmaganda bitta biryo`nalishli elementning mavjud bo`lishi signallarni faqat
bir yo`nalishda “o`tishiga” olib keladi. 
1.
3-rasm.ABS ning umumlashgan sxemasi 
I-sistemaning axborotli qismi, axborotni olish, saqlash, qayta ishlash va uzatishni amalga 
oshiradi; II- sistemaning energetik (kuch beruvchi) qismi, axborotni ob’ektga boshqaruvchi
ta’sirga aylantirish uchun xizmat qiladi 
1.1 – jadval [2]. 

Download 356,83 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish