Mavzu: Boshlang‘ich sinflarda arifmetik materialni o‘rganishda tarixiy materiallardan foydalanish



Download 1,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/25
Sana29.12.2021
Hajmi1,06 Mb.
#75196
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   25
Bog'liq
boshlangich sinflarda arifmetik materialni organishda tarixiy materiallardan foydalanish

ALI QUSHCHI 

Ulug‘bek  ilmiy  maktabining  atoqli  namoyondalaridan  biri,  Ulug‘bekning 

yaqin  shogirdi,  mashhur  olim  Alouddin  ibn  Muhammad  Ali  Qushchi  1402  yilda 

Samarqandda  tug’iladi.  U  boshlang’ich  ma’lumotni  Samarqandda  olib,  1414 

yilgacha  o‘qishni  davom  ettiradi.  O‘z  ma’lumotini  oshirish  uchun  1414-  yilda 

Eronga, Kirmor shahriga jo‘naydi va u yerda uch yil tabiiy fanlarni puxta o‘rganadi, 

Kirmon  shahridagi  madrasada  ta’lim  oladi.  Ali  Qushchi  1417-  yilda  yana 

Samarqand  shahriga  qaytadi.  Bu  vaqtda  Samarqandda  Ulug‘bek  madrasasi 

qurilmoqda  edi.  Ali  Kushchi  Ulug‘bek  madrasasida  ham  ta’lim  oladi,  uning 

mudarrislari  Qozizoda  Rumiy  va  G‘iyosiddin  Koshiy  edi.  Ali  Qushchi  Ulug‘bek 

madrasasini  bitirib,  shu  madrasada  matematika  va  astronomiyadan  mashg‘ulotlar 

olib boradi va o‘zining ilmiy ishlarini davom ettiradi. Ko‘p o‘tmay, uning shuhrati 

Samarqand olimlari orasiga tarqaladi. 

Ali  Qushchi  Xuroson,  Hirot,  Sharqiy  Turkistonga  safar  qilib,  u  yerdagi 

olimlar bilan tanishadi, fan taraqqiyotini o‘rganadi. Ali Qushchi Turkiyada olimlar, 

faylasuflar, shoirlarni o‘z atrofiga to‘plab, ilmiy tekshirish ishlarini rivojlantiradi. U 

Istambulda  matematika,  astronomiya,  falsafa,  mantiq,  adabiyot  va  boshqa  fanlarga 

oid asarlar yozadi. Ali Qushchi 21 dan ortiq asarlar yozgan. U umrining oxirigacha 

o‘z shogirdlari bilan hamkorlikda, ko‘p olimlarning asarlariga sharhlar yozadi va bu 

asarlar Ayo-Sufiyo madrasasi kutubxonasida saqlanib qolgan. 

Ali Qushchining ayrim asarlari bilan tanishib o‘tamiz: 1. "Hisob risolasi", bu 

asarni  Ali  Qushchi  1425  yilda  Samarqandda  fors-tojik  tilida  yozgan.  Bu  asar  uch 

qismdan  iborat  bo‘lib,  hindlar  arifmetikasi  )o‘nlik  sanoq  sistemasi),  astronomlar 

arifmetikasi(oltmishlik sanoq sistemasi) va geometriyadan iborat. Bu asardan O‘rta 

Osiyo  madrasalarida  o‘quv  qo‘llanmasi  sifatida  foydalanilgan.  Asarning 

qo‘lyozmalari  Toshkent,  Dushanbe,  Leningrad,  Istambul,  Oksford  kutubxonalarida 

saqlanmoqda. 

2.  "Kasrlar  haqida  risola".  Kasrlarga  bag‘ishangan  bu  asar  1430  yilda  fors-tojik 

tilida  yozilgan.  Unda  oddiy  va  o‘nli  kasrlar  haqida  to‘liq  ma’lumot  berilgan. 



 

53 


Asarning  yagona  qo‘lyozmasi  Leningradda  Sharq  xalqlari  kutubxonasida 

saqlanmoqda. 

3. "Kitob-ul Muhammadiya". Bu asarni birinchi marta Ali Qushchi "Hisob risolasi" 

nomi  bilan  fors-tojik  tilida  yozgan.  Asar  arifmetika,  algebra,  geometriya  va 

trigonometriyaga oid bo‘limlarni o‘z ichiga oladi. Shuningdek, Ali Qushchi yozgan 

"Astronsmiyaga  oid  risola"  XV  asrlarda  O‘rta  Osiyoda  astronomiya  fanining  qay 

darajada  rivojlanganini  ko‘rsatadi.  Bu  asar  astronomiyadan  yozilgan  eng  muhim 

asar bo‘lib, astronomiyadan o‘qish kitobi vazifasini ham o‘tagan. 

Ali Qushchi vafotidan so‘ng, XV-XVII asrlarda uning shogirdlari o‘z ustozlarining 

ilmiy  ishlarini  davom  ettiradilar.  Ular  orasida  Mirim  Chalabiy,  Husayn  Birjandiy, 

Bahouddin  Omuliy,  Najmiddin  Alixon  va  boshqalar  bor.  Ular  Ulug‘bek  maktabi 

ilmiy  ishlari  va  astronomik  jadvallariga  sharhlar  yozadilar,  matematikani  o‘qitish 

metodikasini  mukammallashtirdilar,  matematika  va  astronomiyadan  yangi  asarlar 

yozdilar. 

 



 

54 



Download 1,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish