Mavzu: boshlangʻich sinf oʻquvchilarini har XIL janrdagi asarlarni oʻqish darslarida umuminsoniy qadriyatlar asosida tarbiyalash

II BOB BOSHLANGʻICH SINF OʻQISH DARSLARIDA JANRDAGI ASARLARNI O’QISH METODIKASI. 2.1.Topishmoq, tez aytish, maqol va hikmat janridagi asarlarni o’rganish metodikasi

• Topishmoqlar narsa yoki hodisalarning ataylab yashirilgan belgisi, shakli, xatti-harakati, holati va vazifasini boshqa narsa yoki hodisalarga qiyoslash asosida topishga asoslangan she'riy yoki nasriy tuzilishdagi savol va topshiriqlardir. Topishmoqlar xalq turmushi bilan chambarchas bog'liq holda yaratiladi. Ularning zaminida kishilarning qadimiy e'tiqod va tasavvurlari, olamni bilish va idrok etishga bo'lgan intilishlari yotadi.
• Topishmoqda yashirilgan narsalar lining javobi hisoblanadi. Topishmoqning javobini topish uchun topishmoq matnini e'tibor bilan o'qish, nimaga ishora qilinayotganligini fahmlash, topishmoqning asosiy xususiyat va belgilari aynan nimaga qaratilganligini taxmin qi-lish bilan ham topishga harakat qilish kerak.
• Topishmoq o'quvchilarni topqirlik va hozirjavoblikka o'rgatadi. Shu sababli xalq og'zaki ijodining bu janridan darsliklarda ham keng qo'llanilgan. 1—2-sinf ,,0'qish kitobi" da topishmoqlar ko'proq, harbir matn ostida keltirilgan. Bundan ko'zlangan maqsad matn mazmunini topishmoqlar asosida ham o'zlashtirilishiga erishishdir. Masalan, 1-sinf
• Yuqoridagilarni hisobga olganda, maqolni o'rganishda quyidagi ish turlaridan foydalaniladi:
• Maqolni o'qib, uning mazmuni ustida ishlash.
• Maqoldagi so'zlarning ma'nosini izohlash.
• Badiiy til vositalari ustida ishlash.
• Maqolni yod oldirish.
• Maqol matnidagi qarama-qarshi ma'noli va ma'nodosh so'zlarni aniqlash va ularning maqolda ifoda etilgan g'oya bilan aloqasini ochish.
• Matn mazmuni va g'oyasiga mos maqol toptirish.
• Maqollarni mavzular bo'yicha guaihlash.

2.2. Doston janridagi asarlarni o`rganish metodikasi. O`qishdan umumlashtiruvchi darslarni tashkil etish.

• O'zbek xalqi og'zaki ijodi juda uzoq tarixga ega. Og'zaki ijodning qadimdan shakllangan janri dostondir. U eng murakkab, yirik va keng tarqalgan shakllardan hisoblanadi. „Doston" so'zi „qissa", „hikoya", „ta'rif", „maqtov", „shon-shuhrat", „sarguzasht" ma'nolarida ishlati-ladi. U adabiy atama sifatida yirik hajmli, liro-epik asarlarni anglatadi. Dastlab xalq og'zaki ijodida shakllangan bu janr keyinchalik yozma adabiyotda ham salmoqli o'rin tutgan.
• Xalq dostonlari maxsus ijrochilar tomonidan kuylangan. Ular hozir ham baxshi, oqin, shoir nomlari bilan ataladi. Xalq dostonlarining matni nazmiy va nasriy parchalardan iborat bo'lib, mavzusiga ko'ra xilma-xildir. Boshlang'ich sinflarda asosan:
• Qahramonlik dostonlari;
• Jangnoma dostonlar o'rganiladi.