Mavzu: boshlang`ich sinf matematika kursida ulush tushunchasini o`qitish

 

41 

 

Miqdorlarni o`lchash malakalarini shakllantirish. 

O`quvchilar miqdorlar haqida aniq tushunchalar olishlari, ularning o`lchov birliklari 

bilan tanishishlari, miqdorlarni o`lchash malakalarini egallashlari, o`lchash natijalarini turli 

birliklarda ifodalashni o`rganishlari kerak. 

Uzunlik o`lchovlari bilan tanishtirish birinchi sinfda boshlangan edi. Ikkinchi sin fda 

uzunlik birliklari bilan bolalar millimetr bilan keyinchalik kilometr bilan tanishadilar.  

Massaning  birinchi  birligi  kilogramm  bilan  bolalar  birinchi  sinfda  tanishadilar. 

Ikkinchi  sinfda  esa  massaning  yangi  birligi-gramm  bilan  tanishadilar.  O`qituvchining 

vazifasi gramm haqida asosiy tasavvur hosil qilishdan iborat. 

Ikkinchi  sinfda  o`quvchilarni  sifirblatli  tarozilari  bilan  tanishtirish  shkalani  ko`rib 

chiqish,  shkaladagi  bo`limlarni  sanay  olish  va  tarozi  ko`rsatkichlarini  o`qiy  bilish,  bunday 

tarozilarda tortish jarayonini o`zlashtirish tavsiya qilinadi. 

Vaqt o`lchovlari mavzusini o`rganishda bolalar asosiy o`lchov birliklari haqida aniq 

tasavvur hosil qilishlari kerak. Bu birliklar yil, oy, hafta, sutka, soat, minut. O`qituvchining 

vazifasi  bunda  ham  o’quvchilar  vaqtni  aniqlashda  soatdan  amaliy  foydalana  olishlariga, 

shuningdek,  hodisaning  qancha  davom  etishi,  uning  boshlanishi  va  tugashi  bilan  bog`liq 

turli masalalarni yechishda tabel-kalendardan foydalanishga o`rgatishdan iborat. 

O`quvchilarni  uzunlik,  vaqt  og`irlik  kabi  kattaliklar  bilan  tanishtirish  bilan  birga  bu 

o`lchovlar orasidagi birlik munosabatlarni yaxshi o`zlashtirishlariga erishishlari kerak.  

Ismli  sonlar  ustida  amallar  (kesmani  detsimetr  va  santimetr  bilan  o`lchashda 

murakkab  ismli  sonlar  hosil  bo`lishi)  birinchi  sinfdayoq  uchraydi.  Bunday  sonlar  u stida 

amallar bajarish o`lchovlar orasidagi bog`lanishlarni yetarlicha to`la o`zlashtirish uchun bir 

birlikdan ikkinchi birlikka o`tishga oid (ancha mayda birliklarni yiriklari bilan almashtirish 

yoki buning teskarisi), ismli sonlarni taqqoslash (oddiy ismli sonlarni ham, murakkab ismli 

sonlarni ham)ga oid mashq bajarish zarur. 

Ko`p  xonali  ismsiz  sonlarni  qo`shish  va  ayirish  bilan  bog`liq  holda  uzunlik,  massa, 

vaqt  va  baho  (narx)  o`lchovlari  bilan  ifodalanadigan  ismli  sonlarni  qo`shish  va  ayirish 

ustida  ishlash  amalga  oshiriladi.  Bunday  sonlar  ustida  amallarni  ikki  usulda  bajarish 

mumkin. 

Sonlarni  qanday  berilgan  bo`lsa,  shunday  qo`shish  (ayirish)  kerak.  Bunda  qo`shish 

kichik  o`lchov  birliklaridan  boshlanadi.  Natija  topilgandan  keyin  yirikroq  o`lchov 

birliklarida ifodalanadi. 

Masalan: 62 m 24 sm + 12 m 26 sm = 74 m 50 sm 

162 m 34 sm   

 

 

74 m 50 sm 

216 m 64 sm   

 

 

62 m 24 sm 

378 m 98 sm   

 

 

12 m 26 sm 

---