Мавзу. Бошқарув психологияси фанининг предмети, мақсади ва вазифалари. Бошқарув психологияси фани методлари. Бошқарувда лидерлик ва раҳбарлик услублари. Бошқарувчининг фаолият мотивларива раҳбар шахси типологияси

Бўйруқ, уни бажариш шарт.

Илтимос, бажариш ихтиёрий, лекин албатта бажарилади.

Таклиф, бажарилиши юмшоқ кўрсатма.

Муҳокама, раҳбар ўз кўрсатмасига бўлган муносабатни ифодалайди.

Келишув, кўрсатмани бажариш бўйича фикрлар бир жойдан чиқади.

Мутахассислар томонидан раҳбар истеъдоди асоан ушбу 19 вазифани бажаришда намоён бўлишини аниқланган: 1) бўйсунувчилар фаолиятини ташкиллаштириш; 2) ишларни режалаштириш; 3) қарор қабул қилиш;
4) «юқори»дан ахборотни ола билиш; 5) «қуйи»дан ахборотни ола билиш;
6) ижрочиларни тан олиш; 7) бўйсунувчиларга талабни қўя олиш; 8) бўй­сунувчилар фаолиятини тафаккурий йўналтириб туриш; 9) бўйсунувчилар фаолиятининг самарадорлигини ошириш; 10) бўйсунувчиларга мўътадил муносабатда бўла олиш; 11) бўйсунувчилар билан ҳамкорлик қила олиш; 12) бўйсунувчиларни тарбиялаш; 13) бўйсунувчилар билан муомала қила олиш; 14) жазо чораларини қўллаш; 15) рағбатлантириш воситаларини қўллаш; 16) ўзини назорат қила олиш; 17) ўзи устида ишлаш; 18) ўз фаолиятига танқидий муносабатда бўла олиш; 19) ўз фаолиятини баҳолай олиш.
То ҳирсу ҳавас хирмони барбод ўлмас,
То нафсу ҳаво қасри барафтод ўлмас,
То зулму ситам жониға бедод ўлмас,
Эл шод ўлмас, мамлакат обод ўлмас (Алишер Навоий)
Агар эл қилмади ҳимоят санга,
Ўзингдан керакдур шикоят санга. (Алишер Навоий)
Раҳбар– бу махсус тайёргарлик кўрган, бошқаришнинг сир-асрорлари, қонун-қоидаларини пухта эгаллаган малакали мутахассисдир. Раҳбар бу ёлланма бошқарувчи бўлиб, алохида ижтимоий қатламга мансуб бўлади.
Бошқарув функциялари. Бошқарувнинг икки асосий функцияси фарқланади: мақсадга йўналтирувчи ва ташкилий функциялар.
Мақсадга йўналтирувчи функция тузилмани янада мукаммаллаштириш мақсадига йўналтиради. Ташкилий функция эса тузилманинг мақсадга эришишдаги ички тартиб ва унинг турли қисмлари ўртасидаги ўзаро мувофиқликни таъминлайди.
Юқоридаги асосий икки бошқарув функцияси қатор вазифалар орқали амалга ошади. Масалан, мақсадга йўналтирувчи функцияни адо этишда фаолият таркибига:
- натижани прогнозлаш;
- мақсад сари фаолиятни режалаш;
- амалга ошириш мотивациялари киради.
Мақсадга йўналган фаолиятни амалга ошириш эса ташкилий функциялар орқали таъминланади. Бу соҳадаги асосий вазифалардан бири фаолиятни назорат этиш ва кучларни сафарбар этишдир. Умуман олганда назоратни амалга ошириш бошқарувнинг иккала функцияси учун ҳам умумий бўлган универсал хусусият бўлиб, у бошқарувнинг ҳар қандай жараёнида доимий қайта алоқани таъминлаб туради. Бошқарув фанидаги асосий тушунчалардан бири қайта алоқа тушунчаси бўлиб, бу ибора тузилманинг ўз мақсади сари интилиши қай йўсинда кетаётгани ва қандай жиҳатларни ўзгартириш, янада мукаммаллаштириш ҳақида маълумот олишни англатади.