Mavzu: bo’g’in

Mavzu:bo’g’in

reja

• 1)Bo’g’in va uning tuzilish tiplari
• 2)Bo’g’in turlari
• 3)Bo’ginning ahamiyati

Bo’g’in-bir
Bo’g’in-bir
Sillabema
Sillabema
Sillabika
Sillabika

Bo’g’in unlisiz tuzilmaydi,shuning uchun unli tovush bo’g’inning markazi hisoblanadi – u undoshlarni o’ziga tortib ,bir havo zarbi bilan aytilladigan fonetik bo’lakni (bo’g’inni) hosil qiladi.

• TOVUSH
• TO- BO’G’INDAGI T UNDOSHI KUCHSIZ BOSHLANIB,KUCHSIZ TUGAYDI
• VUSH-BO’G’INDAGI ,,V’’ UNDOSH TOVUSH UNLIDAN KEYIN KELGANDA, KUCHLI BOSHLANADI,SO’NG KUCHSIZLANINB TUGAYDI

IKKI BALANDLIKKA EGA UNDOSHLAR

Bo’g’in tuzilishida undoshlar:

.
.
.

BO’G’IN QISMLARI

• Bo’g’in boshi – bo’g’in yasovchi tovushning (unlining) balandligigacha bo’lgan qism
• Bo’g’in markazi-bo’g’in balandligi
• Bo’g’in markazidan keyingi qism-bo’g’in balandligidan keyingi qism

Bo’g’inning tuzilishiga ko’ra turlari

• V- A-(na), U-(ni)
• CV- shu
• VC- o’t,ot,it
• CVC- bir,suv
• VCC- ishq,ark,asr
• CCV- dra(ma), sme(na)
• CCVC- Qrim,plan
• CVCC- bahs,turk,davr
• CCVCC- sport,Dnepr
• CVCCC- tekst,punkt
• CCCVC- shtraf,skver
• CCVCCC- Dnestr,Bratsk
• VCCC- Omsk
• CCCV- brno
• VCCCC- Ernst

Bo’g’in tiplari

• 1) Berkitilgan bo’g’in. u undosh bilan boshlanadi: urg’u so’zining 2- bo’g’ini(-g’u)
• 2)BERKITILMAGAN BO’G’IN. u unli tovush bilan boshlanadi: urg’u so’zining (ur-)
• 3)YOPIQ BO’G’IN.u Undosh bilan tugaydi:urg’u so’zining 1-bo’g’ini(ur-)
• 4)OCHIQ BO’G’IN.u unli bilan tugaydi: urg’u so’zining 2-bo’g’ini (-g’u)
• Bu tasnifda ba’zi so’zlar chetda qolgani uchun boshqa bir adabiyotlarda tasnifning boshqa ko’rinishlari ham uchraydi.

m.m.mirtojiyev

• Ochiq boshlanuvchi ochiq bo’g’in: o-na,a-ka
• Ochiq boshlanuvchi yopiq bo’g’in:ol-tin. Il-gak,daf-tar
• Yopiq boshlanuvchi yopiq bo’g’in:bar-moq,qiy-shiq,as-liy,nis-biy
• Yopiq boshlanuvchi ochiq bo’g’in:sa-riq, qi-zil,ya-shil,da-la
• Unli-4
• Sonor-3
• Jarangli-2
• Jarangsizlar-1

Silliq bo’g’in(bo’g’in boshi va oxiri yo’q, kesik holatda) a-e-ro-port

• Silliq bo’g’in(bo’g’in boshi va oxiri yo’q, kesik holatda) a-e-ro-port
• Kuchayuvchi bo’g’in(yopiq boshlanuvchi ochiq bo’g’in)ma, ol , bu, shu
• Pasayuvchi bo’g’in(ochiq boshlanuvchi yopiq bo’g’in) ot, it, et, el
• Kuchayuvchi-pasayuvchi bo’g’in(yopiq boshlanuvchi yopiq) non, ko’z , ham, bir, tur

a. mahmudov

• To’la ochiq: o-pa,a-ka,u-ka, o-na
• To’la yopiq:mak-tab,daf-tar,choy-nak
• Boshi yopiq:bo-la,pi-yo-la,lo-la
• Oxiri yopiq:oy-na,o’r-da, o’r-ta
• To’la yopiq b. 7ga bo’linadi:
• 1)cvc-bet,kuch 2)ccvc-qrim,plan
• 3)cvcc-hind,dars 4)ccvcc-Dnepr,sport
• 5)cvccc-tekst 6)cccvc-shtraf,skver
• 7)ccvccc-Dnestr

Boshi yopiq bo’g’in 3 turga bo’linadi:

• Boshi yopiq bo’g’in 3 turga bo’linadi:
• 1)cv-bu 2)ccv-dra-ma 3) cccv-brno
• Oxiri yopiq bo’g’in 4 turga bo’linadi:
• 1) vc – o’q 2)vcc-ayt,ilm,ark
• 3)vccc-Omsk 4)vcccc-Ernst
• Muallif Mahmudov o’zbek tilida bo’g’inlar 15 strukturada ifodalanayotganini ko’rsatadi.

bo’g’inning ahamiyati

• 1) Fonetik so’z shakllanishida ,,qurilish materiali’’ va qoliplovchi
• 2)Pedagogik-metodik ahamiyati
• 3)Orfografiya qoidalarining bir qismi bo’g’in ko’chirishiga asoslanadi
• 4) Bo’g’inning she’riyatda turoqlarni, ohangdoshlik va musiqiylikni ta’minlovchi vosita sifatidagi roli ham katta. U she’riy misralardagi ritmni yuzaga ketiruvchi asosiy unsurlardan biri,ayni paytda vazn o’lchovi bo’lib xizmat qiladi.

E’tiboringiz uchun rahmat

• Foydalanilgan adabiyot: Hozirgi o’zbek adabiy tili. H. Jamolxonov
• TOSHKENT.2005.