Мавзу бўйича голоссарий ўхшашлик аниқловчиси

5-МАВЗУ: СУЮҚЛИКЛАРНИНГ ТРУБАДАГИ ҲАРАКАТ НАЗАРИЯСИ
РЕЖА:
1.Суюқликнинг трубадаги ҳаракат назарияси.
2. Сарф ва тезликни аниқлаш.
3. Дроссел асбоблар.


МАВЗУ БЎЙИЧА ГОЛОССАРИЙ
ЎХШАШЛИК АНИҚЛОВЧИСИ - ўхшашлик доимийлари икки ўхшаш ходиса учунгина бўлмай, бир қанча ўхшаш ходисалар учун бўлади
СИМПЛЕКСЛАР - ўхшашлик аниқловчиси оддий ўлчамлар нисбатида бўлади
ЎХШАШЛИК КРИТЕРИЙЛАРИ - аниқловчиси мураккаб комбинациялар нисбати


НЬЮТОН КРИТЕРИЯСИ
- СТРУХАЛ КРИТЕРИЙСИ ЁКИ ГОМОХРОНЛИК КРИТЕРИЙСИ


– РЕЙНОЛЬДС КРИТЕРИЙСИ


– ЭЙЛЕР КРИТЕРИЙСИ


– ФРУД КРИТЕРИЙСИ


ЛАМИНАР ҲАРАКАТ - суюқлик оқимли алоҳида қатлам бўлиб ҳаракат қилади ёки суюқлик заррачаларининг ҳаракат троекториялари ўзаро кесишмайди
ТУРБУЛЕНТ ҲАРАКАТ - суюқликнинг алоҳида оқимчали ҳаракат бузилади, барча оқимчалар ўзаро аралашиб кетади

Техникада гидравлик қурилмаларни яратиш ёки табиатдаги бирор вокеани текшириш учун лаборатория шароитига унинг кичрайтирилган моделлари яратилади. Моделларни ясаш ва улардан олинган натижаларни ростакам нусхага ўтказиш учун модел билан хақиқий ҳодиса бир-бири билан боғловчи қонуниятни билиш зарур бўлади.

Икки хил вокеанинг бир-бирига ўхшаш бўлиши учун, биринчидан уларнинг геометрик параметрлари ўхшаш бўлиши, иккинчидан кинематик ва динамик параметрлари ўхшаш бўлиши керак.
Масалан бир ходиса учун узунлик ўлчамлар l₁ l₂…l_n , бўлсин биринчига ўхшаш иккинчи ходиса ўлчамлари l₁` l<sub>2</sub>`…l_n`, (1)

бўлса бу ходисалар геометрик ўхшаш бўлади. Тезлик ўлчамлари

бўлса бу ходисалар кинематик ўхшаш бўлади. Мазкур икки ходиса учун: б


ўлса уларда вақт ўхшашлиги мавжуд. Юқорида келтирилган (1), (2) ва (3) нисбатларнинг тенглиги ўхшашлик доимийси дейилади ва узунлик учун а_l, тезлик учун a_v, вақт учун a_t белгилар билан белгиланади. Шунингдек тезланиш учун a_a, зичлик учун a_p, қовушқоқлик учун a ва хокозолар ўхшашлик доимийсини киритиш мумкин.
Ўхшашлик назариясида ўхшашлик доимийлари икки ўхшаш ходиса узунгина бўлмай, бир қанча ўхшаш ходисалар учун бўлса, у холда улар ўхшашлик аниқловчиси дейилади.
Ўхшашлик аниқловчисининг ўхшашлик доимийсидан фарқи улар бир қанча турли ўлчамлар комбинациясининг нисбати сифатида қурилиши мумкин. Масалан:

Агар ўхшашлик аниқловчиси оддий ўлчамлар нисбатида бўлса симплекслар дейилади. Агар ўхшашлик аниқловчиси мараккаб комбинациялар нисбатида бўлса ўхшашлик критерийлари дейилади.

Ньютоннинг II қонунини кўрамиз:
(4) (5)
иккинчи ходиса учун ўхшашлик доимийлари a_f, a_m, a_v, a_t ларни киритсак (5) биринчи ходиса параметрлари орқали қуйидагича ифодаланади

ёки (6)
(4) ва (6) лар ўхшаш бўлиши учун
бўлиши керак, бундан
ёки

Бу муносабатни бир неча ўхшаш ходисалар учун умумлаштирсак, қуйидаги ўхшашлик аниқловчиси оламиз.

- Ньютон критерияси.
Гидродинамик ўхшашликни қуйидаги критериял миқдорлар аниқлайди.

1. 
   - Струхал критерийси ёки гомохронлик критерийси
   

2) – Рейнольдс критерийси

3) – Эйлер критерийси

4) – Фруд критерийси.