|
Maxsus guruxlarga salomatligidan organik tabiatidagi uzgarishlar bulgan o`quvchilar kiradi.Ularga shaxsiy reja buyicha ukishdan tashkari vaktda 30 dakikadan xaftasiga 3 marta jismoniy tarbiya mashklari utkazib turish tavsiya etiladi.Bunday guruxlar yoshga karab ajratilib (1-4 sinflar,5-9 sinflar,10-11 sinflar), 10-15 nafar kishidan iborat buladi.
O’quvchilar jismoniy tarbiyasiga ertalabki badan tarbiya (zaryad), maktabdagi mashgulotlarga kadar bajariladigan badan tarbiya, jis-moniy tarbiya darsi,jismoniy xordik dakikalari,sport,darsdan tashkari vaktda utkaziladigan ommaviy-jismoniy tadbirlari, jismoniy mexnat,chiniktirish kiradi.O’quvchilar uyda utkaziladigan ertalabki badan tarbiyadan maksad organizmning uykudan bedorlikka va bulgusi ishga utishini tezlash-tirish,umuman tetiklik baxsh etishdir.Badan tarbiya majmuasi xar kimning uziga karab vrach maslaxatiga muvofik utkaziladi va 6-10 mashkdan iborat buladi.Darslar boshlangunga kadar utkaziladigan badan tarbiya ertalabki badan tarbiya urnini bosa olmaydi.Jismoniy mashklar xaddan tashkari kuzgalgan yoki bushashib maktabga kelgan o`quvchilarga tegish-licha ta’sir kursatib,uni tetiklashtiradi.Darslar boshlanguncha utkaziladigan badan tarbiya 15 dakika davom etishiga karamasdan, markaziy nerv sistemasi faoliyatini yaxshilashi,ish kobiyalitini oshirib,o`quvchilarning ukuv kuni davomida charchogini kamaytirishi aniklangan.O’quvchilar jismoniy tarbiyasining asosiy shakli jismoniy tarbiya darsidir.O’quv dasturida jismoniy tarbiya darsiga boshlangich sinflarda 3 soat vakt ajratiladi.Yuq’ori sinf o’quvchilarida ukuv yilining oxirida jismoniy tarbiyadan imtixon olish muljallangan. Maorif vazirligi nizomida jismoniy tarbiyadan uy vazifalari berish,soglomlashtirish maksadida xar kuni jismoniy mashklar bajarib borishag odamni urgatib, bunga odatlantirish mumkinligi ko’rsatilgan.Darslarda asta sekinlik,izchillik va muntazamlik asoslariga amal kilinishi va ular kirish,asosiy va yakunlovchi kismlardan iborat bulishi kerak.Kirish kismi taxminan 5 dakikaga boradi,undan ancha yengil jismoniy ogirlikdagi ish beriladi.Darsning asosiy kismi taxminan 30 dakika vaktni oladi,bunda jismoniy ogirlik asta-sekin ortib boradi.Darsning yakunlovchi kismi (8-10 dakika) sekin sur’atda bajariladigan yengil mashklar va yurishdan iborat buladi, bular asab,yurak tomir,nafas sistemasiga ta’sir kursatadi.Vrachlik,pedagogika kuzatuvining asosiy vazifasi jismoniy tarbiyaning o’quvchilar organizmiga kanday ta’sir kilayotganini aniklashdir.Vrach o’quvchilarni jismoniy tarbiya darsi,seksiya mashgu lotlari,musobakalar vaktida kuzatar ekan,ularning jismoniy tayyor-garligi tugrisidagina emas,balki xulki xususiyatlari tugrisida tasavvurga ega buladi va organizmning karshiliklarga moslashish xususiyatlarini bilib oladi.Vrach yillik ukuv rejasi bilan albatta tanishib,o’quvchilarning kaysi tibbiyot guruxlariga kirishini belgilaydi. O’tkir kasalliklardan keyin jismoniy tarbiya mashgulotlariga kuyish xususida "Axvoliga kura jismoniy tayyorgarlikning asosiy guruxiga kiradigan bolalar va usmirlarning jismoniy tarbiyasi ustidan vrachlik nazorati" (1967) qo`llanmasi asosida maktab vrach ish kuradi.Vrachlik nazoratining muxim shakli soprtda shikastlanishlarning oldini ola olishdir.Shikastlanishning asosiy sabablari-sport uskunalarining nosozligi,mashgulotlarda intizomning sustligi, sport zali,maydonchalarining yaxshi tayyorlanmaganligi xisoblanadi.Dars davomida 3-4 dakikalik fizqo`ltura kilish markaziy asab sistemasining xolatini yaxshilab,charchokni bosadi,o`quvchilarning ish kobiliyatini tiklaydi,partada uzok utirish natijasida chanok, korin va oyoklarda kon dimlanishini bartaraf kiladi.Kuyi sifnlar da bunday fizqo`ltura mashklarini 3-darsda,yukori sinflarda 4-darsda,shu bilan birga o`quvchilar charchaganida,darsning ikkinchi yarmida utkazgan ma’qul. Darslar orasidagi tanaffuslar yaxshilab xordik chikarishning bir shakli tarikasida gigienik jixatdan katta axamiyatga ega.Tanaffus-lar tugri tashkil etilganda ish kobiliyati asliga kelib,akliy faoliyat natijasida paydo bulgan statik zurikish yoziladi.Birok, kuchli kuzgalishga sabab buladigan,odamni charchatib,darslarda dikkat ni tuplashga xalal beradigan xaddan tashkari xarakatchan va shovkin-suronli uyinlar uynamaslik kerak.Katta va kichik tanaffuslarni ochik xavoda o’tkazish foydali.Darslardan tashkari vaktlarda utkaziladigan ommaviy jismoniy tarbiya tadbirlari o`quvchilarning xar tomonlama jimoniy rivojlanishi uchun imkoniyatlarni kengaytiradi,fiziologik funk-tsiyalarning takomillanishiga imkon beradi va salomatlikni mustax kamlaydi.Mashgulotlar tugri yulga kuyilib,o`quvchilarning yoshi, jismoniy va shaxsiy xususiyatlari xisobga olinganida kasalliklarga chidamlilikni oshiradi.Sport bilan shugullanadigan o`quvchilar sport bilan shugullanmay digan o`quvchilarga nisbatan soglom buladi,kasalliklarga kamrok chalinadi,jismonan yaxshi rivojlanadi,darslarni tularok uzlashtiradi.Bolalar,yoshlar sport maktablarida mashgulotlarni sport turiga karab xar xil yoshdan boshlashi mumkin.Masalan, sport gimnastikasi bilan ugil bolalar-12, kizlar – 11 yoshdan,badiy gimnastika bilan 10,akrobatika bilan – 11,changi,poyga bilan – 12,boks bilan – 14, kurash (erkin va klassik kurash bilan) – 13, otish bilan – 14, velosiped sporti bilan (trekda) usmirlar – 13,kizlar – 15 yoshidan boshlab shugullanishlari mumkin.Sport musobakalarini tashkil etishda "Yosh sportchilar musobakalarida ogirlik me’yorlari" (1963) da kursatib kuyilgan yosh asosiy mezon qilib olinadi. Tibbiy nuktai nazardan yondoshadigan bulsak,notugri tanlangan kasb turli kasalliklarning kelib chikishiga sabab bulishi mumkin. Bu ayni vaktda kelgusida usmirdan uz kasbini tashlab,boshka ishga utishini talab kiladi.Barcha yigit-kizlar,shu jumladan,urta umumiy ta’lim maktabini bitirib chikkan yoshlar uz rasmiy mexnat faoliyatini boshlamasdanok muayyan kasbga,turmushga va mexnatga uzlarini tayyorlashlari kerak.Ishlab chikarishda band buladigan usmirlarning kelajakdagi unum li ishlari xamda yukori mexnat kursatkichlariga erishishlarida ular ga kasb tanlashda tugri maslaxat berish va tanlangan kasbga kizikish,mexr uygotish,kasbning sir-asrorlaridan tushuncha berish muxim axamiyatga ega,chunki xar kanday kasb-xunar,mexnat turi kishi-ning salomatligini xisobga olgan xolda tanlanmogi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
