Mavzu: baqtriyaning me’moriy yodgorliklari

Aholining asosiy mashgʻuloti dehqonchilik va chorvachilik boʻlgan. Donni qayta ishlash uchun yorgʻuchoqdan foydalanilgan. Topilgan hayvon suyaklari aholi uy hayvonlarining barcha turini parvarish qilganligini koʻrsatadi. D.da jez quyish ishi ancha rivojlangan. Jezdan qilingan oʻroq, iskana, bigiz, igna, nayza, oʻqning uch qismi va zeb-ziynat buyumlari uchraydi. D.dan topilgan temir pichoq va temir parchalar qad. Fargʻona aholisi metall bilan ancha erta tanish boʻlganligini koʻrsatadi. Topilmalar orasida toʻqimachilikning ancha taraqqiy etganligidan darak beruvchi materiallar (jez igna, bigiz, urchuq va b.) bor.

Bundan tashqari A.dan miloddan avvalgi 2-asr oxiri va . 4-asrlarga oid ikkita qabr topilib, ularning biridan qurol-yarogʻlari bilan birga dafn qilingan jangchining, ikkinchisidan idish-tovoqlar hamda zeb-ziynatlari bilan koʻmilgan ayolning skeletlari chiqqan. 1963–66 yillarda A.da Oʻzbekiston san’atshunoslik ekspeditsiyasi (B. Turgʻunov) ham qazish ishlari olib borgan. Devorlarining kalinligi 1,5 m, bal. 2–2,5 m boʻlgan 15 ga yaqin eshik va derazasiz xonalar (diniy marosimlar oʻtkazilgan xonalar) topilgan. Xonalarga yuqoridan maxsus zinalar orqali tushilgan. 1978-yilda olib borilgan qazilmada yunon alifbosida 6 qator qilib bitilgan yozuvi bor haykal tagkursisi topilgan. A. moddiy-madaniy yodgorliklari oʻzbek xalqining kushonlar davridagi tarixini madaniy merosini, urf-odatlarini va boshqa oʻrganishda katta ahamiyatga ega.

Xolchayon — YunonBaqtriya va kushonlar davri madaniyatiga oid yodgorliklar majmuasi (mil. av. 4— mil.5-asr). Surxondaryo viloyatining Denov tumani hududida joylashgan. Bir necha tepalik (Xonaqohtepa, Qorabogʻtepa, Maslahattepa va boshqalar)dan iborat. Sanʼatshunoslik institutining G.A.Pugachenkova rahbarligidagi arxeologiyasanʼat ekspeditsiyasi oʻrgangan (1959—63). Xonaqohtepadan mil. av. 2—1-asrlarga oid hukmdor saroyi qoldigʻi topilgan. Bino toʻgʻri toʻrtburchak shaklda, maydoni 35×26 m boʻlib, markaziy fasadi (old tomoni) toʻrt ustunli ochiq ayvon (16,5×7 m)dan iborat. Yogʻoch ustunlar ohaktoshdan ishlangan tagkursiga oʻrnashtirilgan.