Mavzu: baliqlarning bioekologik xususiyatlari I kirish betlar II asosiy qism 6-24 betlar



Download 359,72 Kb.
Pdf ko'rish
bet10/18
Sana25.02.2022
Hajmi359,72 Kb.
#464534
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   18
Bog'liq
BALIQ411111111

Siydik – tanosil sistemasi –
Baliqlarning siydik-tanosil sistemasi ikkita 
ossosiy tipda tuzilgan. Baliqlarning siydik kanali yo klaokaga, yoki siydik tanosil 
sinusiga, yo bo’lmasa, maxsus teshik bilan tashqariga ochiladi. 


19 
Turlari juda ko’p va o’zi turli tuman bo’lgan bu ikkinchi gruppa baliqlarning 
eng xarakterli belgilari qo’yidagilardan iborat.
Suyakli baliqlarning suyaklardan tuzilgan jabra qopqoi bo’lib, bu qopqoq jabra 
teshigining ustidan qoplab, jabra apparatini ancha mukammallashtiradi va 
ikkilamchi jai qopqoi (teri) suyakdandir. Skeletida hamma vaqt ma’lum 
miqdorda qoplaich suyaklar bo’ladi. Ichki skeletida, garchan qisman bo’lsa ham 
suyak bo’ladi. Suv o’simliklari o’sish jarayonida suvdagi mineral va organik 
moddalarni o’zlashtirib, undagi tuzlar miqdorini normallashtiradi. Suvdagi 
quyqa va loyqalar suv o’simliklari orasidan o’tganda cho’kib, uning 
tiniqlashuviga sabab bo’ladi yoki boshqachasiga aytganda, suv o’simliklari 
biofiltr vazifasini bajaradi. Suv o’simliklari o’zlarida kechadigan fotosintez 
jarayonida juda ko’p miqdorda kislorod ajratib chiqarib, suvni kislorodga 
boyitadi. Bu esa o’z navbatida , suvdagi umurtqasiz hayvonlar va baliqlarning 
o’sishi, rivojlanishini tezlashtiradi. Ma’lumki, suvdagi xilma-xil umurtqasiz 
hayvonlar, baliqlarning eng sevimli va asosiy ozuqasidir. Suvda kislorod 
bo’lmasa, hayot ham bo’lmaydi. Suvdagi erigan kislorodning manbayi esa suv 
o’simliklaridir.
Ayniqsa, tropic mamlakatlardan olib kelib iqlimlashtirilgan va O’zbekiston 
sharoitida madaniylashib borayotgan reaska, pistiya(suv karami) , eyxo’rniya va 
azolla kabi suv o’simliklarining ifloslangan oqova suvlarni tozalash darajasi 
juda yuqoridir. Masalan, ifloslangan oqova suvlarda reaska va pistiya 
o’stirilganda quyidagi natijalar qayd etildi. 
Bundan tashqari suv o’simliklarining dorivorlik xususiyati ham yuqori 
ahamiyatga ega. Qirqbo’g’im xalq meditsinasida siydik haydovchi, qon 
ketishini to’xtatuvchi va sil kasaliga qarshi dori sifatida foydalaniladi. 
Qamishdan xalq tabobatida siydik va ter haydovchi dorivor sifatida 
foydalaniladi. Yulduzbarg o’simligidan xalq tabobatida oshqozon va ichak 
yaralarini davolashda foydalaniladi, qirqquloq o’sgan suvda bezgak kasalini 


20 
tarqatuvchi chivin lichinkasining rivojlanmasligi aniqlangan. Bu o’simlikni uy 
va laboratoriya sharoitlarida osonlik bilan ko’paytirish mumkin. 
Tangachalari ganoid yoki suyak tangacha bo’ladi (lekin plokoid tangacha 
bo’lmaydi). Ikki xil nafas oluvchi baliqlardan tashqari, barcha suyakli baliqlarning 
suzgich qanotlarini suyak shu’lalar tutib turadi. Jabralar aro to’siqlari yo kichkina 
yoki ko’pincha bo’lmaydi, shuning uchun jabra yaproqlari bevosita jabra yoylariga 
o’rnashadi. Yo suzgich pufagi (bu pufak ikkilamchi tartibda rivojlanmay qolishi 
ham mumkin) yoki o’pkasi (juda kamdan kam xollarda) bo’ladi. Erkaklarida juft 
kopulyativ organ yo’q. Urulanish hodisasi ba’zi istisnolarni xisobga olganda 
tashqarida, ya’ni suvda bo’ladi va ikralari juda maydadir.
Hozirgi zamondagi suyakli baliqlarni tubandagi oltita sistematik gruppaga 
bo’lish mumkin:
1.
Suyak toaylilar,
2.
Suyakli ganoidlar,
3.
Suyakdor baliqlar,
4.
Ko’p qanotlilar,
5.
Cho’tka qanotlilar,
6.
Ikki xil nafas oluvchilar.
Ko’p ixtiologlar birinchi bo’lib bitta gruppadagi baliqlarni katta turkum 
tariqasida, “konechnorotsh” deb ataladigan bitta kenja sinfga birlashtiradilar va 
ikkinchi kenja sinf bo’lmish ikki xil nafas oluvchi baliqlarga qarshi qo’yadilar. 
Biroq cho’tka qanotlilar kelib chiqish e’tibori bilan ikki xil nafas oluvchi baliqlarga 
yaqin turadi, shuning uchun ko’pgina paleantologlarning cho’tka qanotlilar bilan 
ikki xil nafas oluvchi baliqlarni xoanalilar deb ataladigan bitta katta sinfga 
kiritishlari tamomila asoslidir .
Hozirgi kunda suyak toaylilar turlari uncha ko’p emas, ularning hammasi 
shimoliy yarim sharda yashaydi. Ularning ko’pchiligi dengizda yashasa xam, nuqul 
chuchuk suvlarda uchraydi (shur suvlarda spermalari ivib qoladi).


21 
Birlamchi bosh skelet deyarli nuqul toaydan tuzilgan lekin miya qutisining 
usti qoploich suyaklardan (teri suyaklaridan) hosil bo’lgan suyak panstir bilan 
qoplangan. Bu suyak, suyak tangaga juda o’xshaydi. Toay elka kamarining ustida 
ham bir qancha teri suyaklari bo’ladi, bu suyaklar ikkilamchi elka kamari hosil 
bosh skelet bilan birikadi. 
Faqat ko’krak chizgich qanotlarida emas balki qorin suzgich qanotlarida 
ham yaxshi takomil etgan radioliyalari bor. 
Ichaklarda speral kalapan bor, lekin ichagi mustaqil ravishda anal teshigiga 
ochiladi.
Suyakli toayli baliqlarning ikkita oilsi mavjud.

Download 359,72 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish