Mavzu: Bajardi: Qabul qildi: r e j a

rasm: Matematik modelni ishlab chiqish bosqichlari.

a) modellashtirilayotgan jarayonning barcha asosiy tomonlarini tavsiflaydigan tenglamalar to‘la tizimi va bu tenglamalarning barcha soniy qiymatlari ma’lum;

b) jarayonning toia matematik tavsifi yo‘q.
Bu ikkinchi hodisa obyekt haqida toia boimagan axborotning borligida jarayonlarni boshqarish ishi boiganda va g‘alayonlar ta’sir etganda masalalami yechish uchun tipikdir. Tadqiq qilinayot- gan hodisalar haqida yetarli axborot yo‘qligida ularni o‘rganish eng oddiy modellar qurishdan, lekin tadqiq qilinayotgan jarayonning asosiy(sifatli) spetsifikasini buzmasdan boshlanadi.
Shunday qilib, raodel bilan o'tkazilgan tajribalar natijalari bo‘yicha biz ish sharoitidagi originalning xulqini miqdoriy bashorat qilishimiz kerak.
Ishlab chiqarishdagi modellashtirish obyektlari deganda quyida- gilarni tushunish kerak:
1. Texnologik tizimlar (TT) - bu texnologik jihozlarning bo‘laklari, avtomatik liniyalar, moslashuvchan ishlab chiqarish tizimlar (MICHT).
2. Texnologik jarayonlar (TJ).
3. Texnologik uskunalar ishlayotganda yuz beradigan fizikaviy va kimyoviy jarayonlar (FKJ).
Modellashtirish jarayoniga ikkita asosiy talab qo‘yiladi.
Birinchidan, modeldagi eksperiment originaldagi eksperimentga qaraganda soddaroq, tejamliroq, xavfsizroq boiishi kerak.
Ikkichidan, modelning sinovi asosida originalning parametr- larini hisoblashda qoilaniladigan qoidasi bizga maium boiishi kerak. Busiz eng yaxshi modellashtirish ham befoyda boiib qoladi.
Toza ko‘rinishda (alohida) berilgan obyektlaming matematik modellari kam qoilaniladi, ular quyidagidek kombinatsiyalangan. Masalan, TT matematik modellarida TJ matematik modellaridan foydalaniladi, ularda, o‘z navbatida, FJ, KJ va FKJ matematik mo- dellaridan foydalaniladi.
Zamonaviy model termini bir necha ma’nolarda qoilaniladi.
O‘rganilayotgan obyekt tadqiqotning turli bosqichlarida o‘mini bosuvchi qandaydir obyekt - bu modeldir.
Qo'yilgan maqsadga erishish uchun eng muhim xossalarini aks ettiruvchi original obyektning maqsadli ko‘rinishi - bu modeldir.
Model - bu xayoliy tasavvurdagi yoki moddiy amalga oshiril- gan tizim bo‘lib, obyektni aks etishi yoki tadqiqot obyektini tiklashi hamda obyektni o‘rganish va u haqida yangi axborot keltirish maqsadida uni o‘rnini bosishi raumkin bo‘lgan tizim.
Shunday qilib, har bir modelni yaratish doim qandaydir maq- sadni ko‘zlaydi.
Matematik modellar quyidagilar uchun ishlab chiqiladi:
1. FJ, FK.I, TJ, TT lami tavsiflash.
2. FJ, FKJ, TJ, TT larni tadqiq qilish.
3. TJ, TT lami loyihalash.
4. TJ, TT lami loyihalashda optimallash.
5. Avtomatlashtirilgan Ioyihalash tizimlarini qurish.
Matematik modelning ko‘rinishi, tarkibi va murakkabligi qaysi
obyektni tavsiflaydi va qaysi maqsadlar uchun ishlab chiqilganiga bog’liqdir.