Mavzu: Axborot risklarini sug’urtalash

D.A.Lavsov axborot xavfsizligini fuqarolar, alohida guruhlar va aholi ijtimoiy guruhlarining hayotiy faoliyati va ish yuritishlarida sifatli hamda muhofazalangan axborot resurslaridan foydalana olish imkoniyatini yaratish sifatida qaraydi. U kelajakda inson axborot ―arbobi‖ sifatida yagona axborot muhitining tarkibiy qismiga aylanadi, deya qayd etadi. Shu munosabat bilan u quyidagi uchta: aqliy, hissiy va faoliyatga oid bilim turlarini egallashi lozim. Bugungi kunda davlat miqiyosida axborot xavfsizligiga ikkita yondoshuv mavjud. Ijtimoiy soha mutaxassislari axborot xavfsizligini maxfiy institutga taalluqli, deb hisoblaydilar. Boshqa tuzilmalar esa axborot xavfsizligini amalda axborot sohasi bilan tenglashtiradi. O‗zbekiston Respublikasi qonunchiligiga ko‗ra, axborot xavfsizligi deganda, uning axborot sohasidagi shaxs, jamiyat va davlatning muvozanatga keltirilgan manfaatlarining umumiyligi bilan belgilanadigan milliy manfaatlarining muhofazalanganlik holati tushuniladi Ловцов Д.А. Информационная безопасность больших эргатических систем: концептуальные аспекты. М., 1998.

Hozirgi paytda dunyoda axborotlashgan jamiyat jadal shakllanib bormoqda. Bu quyidagilarda namoyon bo’ladi: birinchidan, an‘anaviy bozorlar (xom ashyo, mehnat bozorlari) bilan bir qatorda axborot bozori vujudga kelmoqda. Axborot texnologiyalari bozori eng dinamik rivojlanib borayotgan bozor hisoblanadi. Butun jahonda kompyuter texnikasiga bo‗lgan talab o’sib bormoqda, dunyo telekommunikatsiyasi bozori yiliga milliardlab dollar daromad keltirmoqda. Ikkinchidan, axborot texnologiyalari jihatdan eng rivoj topgan mamlakatlar o’z iqtisodiyotini noishlab chiqarish sektorini rivojlantirish uchun qayta ixtisoslashtirmoqda. Bu mamlakatlarda bilim, axborot ishlab chiqarish, axborot xizmati va mahsulotlari bilan bogliq bolgan barcha sohalar an‘anaviy sanoatdan kora tez rivoj topmoqda va ularning iqtisodiy rivojlanishida yetakchi orin tutmoqda. Uchinchidan, hamma joyda shaxsiy kompyuterlar, dasturiy ta‘minot, aloqaning turli tarmoqlari tarqalib bormoqda. To’rtinchidan, barcha axborot resurslari, mahsulotlari, xizmatlari uchun erkin foydalanish kolami kengayib bormoqda. . Axborot inson uchun noyob va abadiy resursga aylanmoqda. Uning noyobligi hozirgi sharoitda faqat kuchayib bormoqda. Bizning nazarimizda, axborotning inson, jamiyat, iqtisodiyot uchun asosiy vazifasi va muhimligi undan foydalanish, unga murojaat etishdan iborat. Shu bilan birga axborot voqealar va hodisalar haqida xabar yetkazish manbai; qarorlar qabul qilishda resurs; jamiyat va insonga salbiy ta‘sir etuvchi manba; aqliy mulk ob‘ekti; tovar sifatida muomalada ishtirok etishi mumkinva abadiy resursga aylanmoqda. Uning noyobligi hozirgi sharoitda faqat kuchayib bormoqda. Bizning nazarimizda, axborotning inson, jamiyat, iqtisodiyot uchun asosiy vazifasi va muhimligi undan foydalanish, unga murojaat etishdan iborat. Shu bilan birga axborot voqealar va hodisalar haqida xabar yetkazish manbai; qarorlar qabul qilishda resurs; jamiyat va insonga salbiy ta‘sir etuvchi manba; aqliy mulk ob‘ekti; tovar sifatida muomalada ishtirok etishi mumkin