Mavzu: Avtomobilning yonilg’i tejamkorligi

• Yonilgi sarflashning ikki xil normasi bor: chiziqli (l/100km; kg/km) va solishtirma sarflash normasi (kg/t km; -kg/yo’lovchi km).Yonilgi sarflashning chiziqli normasi, asosan, yonilgi priborlarining, dvigatelg’ va umuman, avtomobilning texnikaviy xolatnga bog’liq. Solishtirma norma esa transport ishini bajarishga sarflangan xikiki yonilgi mikdorini aks ettiradi.
• Yonilki sarflashning chiziqli normasini aniqlash uchun A. M. SHeynin quyidagi formulani taklif etgan: Q100=Am+Vm(Rψ +Rw) l/100 km (65) bu yerda Am, — dvigatelda xosil qilingan energiyaning ichki qarshiliklarni yengish uchun sarflangan yonilgi, L/100 km;
• Vm—1 km yo’lning. umumiy qarshiligi Rψ va xavo qarshiligi yig’indisini yengish uchun sarflangan yonilgi, L/100 kGkm.

• Yonilgi sarflashning solishtirma normasini bir necha yilgi statistik rakamlar asrsida qabul qilish to’g’ri emas. Xozir yonilgi sarflashning solishtirma normalari xisoblash usuli bilan aniqlanadi. Bu usul avtopark stro’qturasini, yuk tashish xajmini, avtomobilning umumiy yurgan yo’lini, yonilgi sarflashning chiziqli normasi, yuk kutarish kobiliyati koeffitsientini xisobga oladi. yonilri sarflashning solishtirma normasi Nω kushimcha sarflar xisobga olinmaganda quyidagicha aniqlanadi: Nω=10 r Ns+b q(2z-1)/qz (66) bu yerda W—yuk tashish oboroti, mln. t. km, pass. km;q—o’rtacha yuk kutarish kobiliyati, t;
• s—avtomobillar utgan umumiy masofa,mln. km;
• r—yonilgining zichligi

• Nω—barcha avtomobilg’ va avtopoezdlar uchun (ularning foydali ish koeffntsienti 50% bo’lganda) utilgan masofaga moc keladigan o’rtacha yonilgi sarflash normasi; b—100 t. km ish bajarish uchun yonilgi sarflash normasi, karbyuratorli dvigatellar uchun b=2 l, dizellar uchun b= 1,3 l;
• Qf— yokilrining xaqiqiy sarflangan mikdori, t;
• z — foydali ish koeffitsnenti, z=βγ
• β—avtomobilning yo’lga chiqish koeffitsienti;
• γ— avtomobilning yuk kutarish kobiliyatidan foydalanish koeffitsienti.
• Yonilgining umumiy kushimcha sarfi D quyidagicha aniqlanadi:
• D=106 Qf/W Nω (67) Yonilrining norma bo’yicha sarflanadigan umumiy mikdori Qn esa quyidagicha aniqlanadi:Qn=10-6 W (1+D) Nω (68) Sarflanadigan moyning mikdori yonilgi mikdoridan protsent xisobida olinadi.

• Yonilgi sarflashning solishtirma normasini shu tarzda aniqlash xujalikda foydalanilmagan rezervlarni topishga, yahni avtoparkni saklash va ishlatish usullarini yaxshilash, xaydovchilar kvalifikatsiyasini oshirish, ishni tashkil etishni yaxshilash, avtomobilg’, pritsep, yarim pritseplarning β, γ koeffitsientlariii oshirish parkdagi avtomobillarni yangilab turish, maksadga muvofik tipdagi avtomobillarni tallash va xokazolarni amalga oshirishga imkon yaratadi.
• Avtoxujalik bo’yicha yonilgi sarflash solishtirma normasini avtokolonna, uchastka, tsex bo’yicha mavsumni xisobga olgan xolda kvartal va oylar uchun ayrim-ayrim aniqlash mumkin.