|
Grafikaviy tezlatgichlar
Zamonaviy videokarta – o‘z xotirasida ekran obrazini saqlaydigan va monitor uchun signalni shakllantiradigan oddiy qurilma emas. Hozirgi paytda bu o‘zining mikroprotsessorlariga ega bo‘lgan miniatyuradagi kompyuter bo‘lib, o‘zi hisoblarni bajarish va ekranda nima va qanday qurilayotganini boshqarish qobiliyatiga ega. Videokartalarning hisoblarni va tasvirlarni qurish qobiliyatini apparatli videotezlanish deb ataladi (agar videokartada bunday qobiliyat bo‘lmasa, yuk asosiy protsessorga tushadi va bu holda dasturaviy videotezlanish haqida gapirishadi). Zamonaviy kompyuter o‘yinlari uchun videoadapterda tezlanish funktsiyalarining bo‘lishi zarur.
Videokarta qandaydir hisoblarni bajara olishi uchun u berilgan algoritmlar bo‘yicha ishlashi kerak. Nozik joyi shundaki, dastur tuzayotgan dasturchilar bu algoritmlar haqida oldindan bilishlari lozim. Bundan besh yil oldin sharoit bunday edi – videokartalarni ishlovchilar ularga tezlatuvchi funktsiyalar kiritishar, lekin foydalanilishi mumkin bo‘lgan dasturlar yo‘q edi, ular umuman mavjud emas edilar. Bunday hollarda odatda videokartaga alohida diskda qandaydir bittagina o‘yin ilova qilinar edi, unga qaraganda sotib oluvchi qoyil qolardi, lekin qolgan boshqa hamma dasturlar bilan videokarta oddiydek ishlar edi. Videotezlanishni optimallashtirish atamasi shunday paydo bo‘ldi. Bunday hollarda ushbu dastur ushbu videokarta uchun optimallashgan yoki, aksincha, videokarta ushbu dastur uchun optimallashgan deyishardi; bunda videokartani yaratuvchilar va dasturni yaratuvchilar hamkorlikda ishlagan bo‘lardilar.
Bunday tezlatkichdan foydalanuvchiga manfaat kam, chunki hech kim faqat bittayu-bitta dastur bilan ishlayvermaydi, ayniqsa bu o‘yin bo‘lsa. U tez me’daga tegadi. Shunda videokartalarni ishlab chiquvchilar shunday dasturni topishga qaror qilishdiki, u bilan ko‘p foydalanuvchilar ishlay olsin va o‘zlarining videotezlatkichlari unga nisbatan optimallashsin. Ko‘p qidirishga to‘g‘ri kelmadi, yechimi topildi, bu – Windowsdir. Uning darchalari va darchalarining elementlari o‘n millionlab kompyuterlar uchun tamoman bir xil. Windows standart elementlari tasvirini tezlatish imkonini beradigan videokartalar 2D-tezlatkichlar (ikki o‘lchamli, tekis grafika tezlatkichlari) nomini oldi. 2D-tezlatkichlari haqiqatda operatsion tizim va uning ilovalari bilan ishlashni tezlatdi. Windows darchalari ramkalariga sig‘magan (joylasha olmagan) narsalarning hammasi (birinchi navbatda ular multimedia dasturlari va kompyuter o‘yinlari edi) uch o‘lchamli (3D) grafika jabhasiga o‘tkazildi.
3D-tezlatkich ko‘p miqdordagi mayda zarrachalardan tasvirni yasaydi, ularning bir-biri bilan o‘zaro ta’sirini, bir-birini qanday to‘sishini anislaydi, so‘ngra ularni bo‘yaydi yoki tayyorlab so‘yilgan tekstura (tuzilma) bilan to‘ldiradi. Tabiiyki, bularning hammasini har xil algoritmlar yordamida bajarish mumkin. Shuning uchun bu jabhada uzoq vaqt yagona standartlar bo‘lmadi va dasturlarni hamda videokartalarni ishlab chiqaruvchilar «klan»larga ajralib ketishdi. Standartlar paydo bo‘lganda esa, ular orasida kurash boshlanib ketdi. Kompyuter texnikasida «standartlar kurashi» bilan tez-tez uchrashishga to‘g‘ri keladi. Mahsulotni sotib olish paytida qaysi standart yutib chiqishini topa bilsak, bu uning uzos vaqt va ajoyib ishlashini ta’minlaydi. Agar topa olmasak, yaqin kelajakda sotuvda paydo bo‘ladigan kompyuter o‘yinlari va boshqa dasturlar bizning kompyuterda ishlamaydi (agar ishlasa ham juda sekin ishlaydi), chunki bizning jihozlarimiz ishlab chiqaruvchilar nazarda tutgan qandaydir funktsiyalarni bajarmaydi.
3D-grafika jabhaqida standartlarni kutubxona (библиотека)lar deb atashdi. Bu atama dasturchilardan keldi. O‘zlarining mikrodasturlarini (ulardan dastur yig‘ishadi) ular bu mikrodasturlarni kutubxonalarga biriktirish yo‘li bilan standartlashtiradilar. Agar videotezlatkich XYZ firmasining standart grafikaviy kutubxonasi bilan ishlash uchun optimallashtirilgan bo‘lsa, bu firmaning hamma dasturlari tezlanish funktsiyalaridan foydalanishadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
