Мавзу: Аудит фанининг мазмуни

«Қўшма корхоналарнинг вужудга келиши аудит тараққиётида муҳим роль ўйнади. Аудитор мулкдор олдида жавобгар бўлиб қолди ва баланс боғлиқлиги қонун ва қоидаларга мослигини тасдиқлаб, ҳаққоний баҳо бериш керак эди. Шу даврларда умумлашган (консолидациялашган) баланслар ҳам вужудга келди ва ички аудит лавозимлари пайдо бўлди. Уларнинг асосий фаолияти бухгалтерия хизматини назорат қилиш бўлиб, асосий эътибор пул маблағларига қаратилди. Шу сабали XIX-аср охири ва XX-аср бошларида ташқи аудиторларда танлаб олиб, текшириш усулларини қўллаш ривож топди.
АҚШ да 1932 йилда “Қимматли қоғозлар ҳақиқийлиги тўғрисида Далолатнома (АКТ)” қабул қилинди. Бу акция ва облигациялар чиқариб, турли штатларда фаолият кўрсатадиган хусусий корпорацияларни мустақил аудитдан ўтказишни тартибга солувчи биринчи федерал қонун эди. 1939 йилдан бошлаб бухгалтерларнинг Америка институти изланишлар бюллетени ва аудит муолажаларига тааллуқли ҳисоботларни чоп эта бошлади – бу аудитни стандартлаштиришга тегишли биринчи расмий ҳужжат эди.
Иккинчи Жаҳон уришидан сўнг бутун жаҳонда иқтисодий фаолиятни аудитсиз тасаввур қилиб бўлмай қолди. Албатта, умумий қабул қилинган бухгалтерия ҳисоби ва аудит тамойиллари тўлдирилди. Бухгалтерларнинг Америка институти «Умумий қабул қилинган аудит стандартлари» ни тасдиқлади ва Ички тафтишчилар институти «Ички тафтишчи мажбуриятлари» ни чоп этди.
АҚШ да 1973 йилдан бошлаб молиявий ҳисоб стандартлари бўйича кенгаш ташкил қилинди. Америка дипломланган аудиторлар институти аъзолари сони 70 минг кишидан ошди ва аудиторларнинг жавобгарлиги ҳам кенгайди. Стандартларга риоя қилмаган аудиторларни дипломланган аудиторлар сафидан чиқариш чоралари кўрилди. Масалан, Америка холис бухгалтерлар институти аудиторлик хулосаларининг ҳақиқийлигини текшириб, алоҳида аъзоларни институт таркибидан чиқариш бўйича қарорлар қабул қилиш ҳуқуқига эга эди. Аудиторларнинг касбий этик меъёрлари ишлаб чиқилди».
Барча ривожланган давлатларда, бухгалтер-аудитор касбини эгаллаш истаги бўлган шахслар кўп йиллар давомида ўқиши ва амалий фаолият кўрсатиши ҳамда имтиҳонлар топшириши лозим. Аудиторлар Палатаси вакиллари, ушбу касб бўйича барча шахсларни бирлаштирувчи ташкилотлар мунтазам равишда уларнинг ишларини текшириб боради. Агар аудиторлик фаолияти қониқарсиз деб топилса, уларни аудиторлар Палатаси таркибидан чиқариш масаласи қўйилади, бу эса, келажакда фаолият кўрсатишлигини тақиқлаш демакдир.